Doğuş otağında mama-tibb bacısı artıq uşağın tualetinə başlayır: onun cifti işlənilir, yenidoğulmuşların gözlərinə göz xəstəliklərinə tutulmaması üçün sulfasil-natrium məhlulu tökür, sonra onun dərisini yumşaq salfetlərlə qandan və selikdən təmizləyir, onu steril əsgilərə və yorğana bükür, ayaqlarının altına qızdırıcı qoyur.

Həyatın 5-ci günü bütün uşaqlara, yalnız əks-göstərişi olanlar istisna olunmaqla, vərəm əleyhinə peyvənd vurulur. Peyvənd çiyin nahiyəsinə dəri altına vurulur. Gənc valideynlər peyvənd yerində əmələ gələn qabıqdan qorxmamalı və həmin yeri “zelyonka” ilə silməməlidir.

Körpənin səhər tualetini səhər yeməyindən sonra etmək lazımdır. Əvvəl əllərini və üzünü yuyun və yumşaq tənziflə qurulayın. Gözlərini qaynadılmış suda islanmış steril pambıq tamponla silin. Hər göz kənarından başlayaraq burun çəpəri istiqamətdə silinir. Burun yolları uşaq üçün krem və ya xüsusi uşaq yağlarına batırılmış pambıq qaytanlarla silinir. Başına pambıq dolanmış kibrit çöpündən istifadə etmək olmaz. Qulaqları çox nadir hallarda, yalnız çiməndən sonra quru pambıq qaytanla təmizləyirlər. Qulaqların içini təmizləmək olmaz!

Körpələrin ağız boşluğunu silmirlər. Əgər dilin üzərində və içəri yanaqlarda ağ ərp-göbələk əmələ gəlmişdirsə, 1-2 gün ərzində gündə 1 dəfə körpənin ağzına əzilmiş 1/4 həb “Nistatin” və ya “Mikozol” tökün (həkimlə məsləhətləşin!).

Cinsiyyət orqanları uşaq losyonu və ya ilıq suda isladılmış pambıq tamponla silinir. Qızlar öndən arxaya doğru silinir, oğlanları silərkən kənar özülü bərk dartmaq olmaz.

Dırnaqları körpə yatan zaman tutmaq olar. Bunun üçün xüsusi maqqaşlardan və ya kiçik, dezinfeksiya edilmiş qayçıdan istifadə edə bilərsiniz. Növbəti dəfə bu proseduru körpəni çimizdirdikdən sonra edə bilərsiniz. Əl dırnaqları dairəvi şəkildə, ayaq dırnaqlarını düz kəsmək lazımdır. Dırnağı çox qısa, dəriyə yaxın kəsmək olmaz.

Südəmər körpə üçün kosmetika seçərkən onun tərkibinə diqqət yetirin. Tərkibdə efir yağlarının olması arzuolunan deyil, bitki mənşəli əlavələrdən çobanyastığı, buğda rüşeymi, aloe ekstraktının olması məsləhət görülür. İmkan daxilində kosmetik vasitələr birtərkibli olmalıdır. Nəm salfetlər uşaq bezi ilə eyni markadan olsa məqsədəuyğundur.

Anaların bir hissəsi hesab edir ki, əmzik çox ziyanlıdır və onu uşağa qəti şəkildə vermək olmaz.

Digər hissəsi isə əmziyin istifadəsində heç bir ciddi problem görmür. Beləliklə, uşağa əmzik vermək olarmı? Bu suala hər bir ana özü cavab verməlidir. Lakin bundan əvvəl analar əmziklərlə bağlı olan bəzi şeyləri bilməlidir.

 1. Körpənin əsas reflekslərdən biri əmmə refleksidir. Əmmə zamanı körpə ana döşündən ona lazım olan qidalı maddələri alır. Bundan əlavə əmmə prosesinin özü  körpənin sinir sisteminə sakitləşdirici təsir edir. Əmmə zamanı uşağın qanına xoşbəxtlik hormonları olan "endorfinlər" ifraz olunur.

 Təəssüf ki, körpələrin hamısı ana südü ilə qidalandırılmır, onların bir hissəsi süni qidalandırılır. Süni qidalandırılan körpələrə əmzik vermək olar. Əmzik onlara daha tez yuxuya getməyə, sakitləşməyə və s. kömək edir.

Ana südü ilə qidalandırılan körpələrə əmzik lazım deyil. Uşağı sakitləşdirmək və ya yatızdırmaq üçün ana körpəyə sadəcə döş verməlidir. Bundan əlavə ana südü ilə qidalandırılan uşaq üçün əmzik hətta ziyanlıdır. Əmziyə öyrəşmiş uşaq ananın döşünü düz götürmür və bunun nəticəsində daha az süd əmir, ac qalır, ağlayır. Anada isə südün ifrazı azalır və döşlə bağlı olan müxtəlif problemlər meydana çıxır (çatlar, laktostaz, mastit).

 2. Valideynlər nəzərə almalıdır ki, körpə əmzikdən mümkün qədər az istifadə etməlidir (məsələn, narahat olduqda, yatmazdan əvvəl). Diş həkimlərin müşahidələrinə görə, əmziyə aludə olan və uzun müddət ərzində əmzikdən istifadə edən körpələrdə dişlərin formalaşmasında problemlər yaranır (dişlər əyri çıxır və s.). Hal hazırda satışda xüsusi ortopedik əmziklər var ki, onlar dişlərin formalaşmasına daha az mənfi təsir edir.

 3. Əmzik müxtəlif infeksiyaların körpənin orqanizminə daxil olmasına "kömək edir".  Pediatrların müşahidələrinə görə, əmzikdən istifadə edən uşaqlarda stomatit, otit, ağız boşluğu iltihabları riski əmzikdən istifadə etməyən körpələrlə müqayisədə 2 dəfə çoxdur. Bu riski azaldmaq üçün əmzik gündə bir neçə dəfə (xüsusilə yerə düşdükdən sonra və s.) sabunlu su ilə yaxşı yuyulmalı və qaynanmış su ilə yaxalanmalıdır. Həftədə 1-2 dəfə əmziyi sterilizasiya etmək lazımdır. Bunun üçün xüsusi sterilizatorlardan istifadə etmək və ya əmziyi 3 dəqiqə ərzində qaynatmaq lazımdır. Bəzən analar yerə düşmüş əmziyi öz ağzında "sterilizasiya edib" uşağa verirlər. Bu qəti şəkildə yolverilməzdir!

 4. Belə bir hipoteza var ki, əmzik körpələrdə ani ölüm riskini azaldır.

 5. Bəzi uşaqlar hətta 3, 4, 5 yaşına kimi əmzikdən imtina etmir və bu, valideynlər üçün böyük problemə çevrilir. Uşağı danlamayın, döyməyin, digərlərin yanında rüsvay etməyin. Əsəbi, narahat uşaq əmzikdən daha da "bərk yapışacaq". Axı əmzik onu sakitləşdirir! Bu kimi üsuldan istifadə edə bilərsiniz - "əmziyi Şaxta baba (digər sevimli personaj) apardı və əmziyin əvəzinə sənə oyuncaq (şirniyyat və s.) bağışladı" və s.

 6. Diqqət! Əmzik uşaqda allergik reaksiyaya səbəb ola bilər. Bu lateksdan (kauçuk) olan əmziklərə aiddir. Silikondan olan əmziklər allergiyalara səbəb olmur.

 7. Əmziyin üzərində çatlar, deşiklər olduqda, ondan istifadə etmək olmaz. Hər 2 aydan bir (lazım olduqda daha tez) əmzik yenisi ilə əvəz olunmalıdır.

(saglamolun.az)

Erkən yaşlarda çəpgözlükdən əziyyət çəkmiş valideynlərin övladlarında, qohum nigahlarda doğulan körpələrdə çəpgözlük riski daha yüksəkdir.

Valideyn cox zaman yanlış olaraq düşünür ki, çəpgözlük sadəcə kosmetik defektdir.

 Dünyada 10 milyondan çox insan çəpgözlükdən əziyyət çəkir. Çəpgözlük, xüsusilə uşaqlarda geniş yayılaraq uşaq göz xəstəliklərinin 10%-ni təşkil edir. Çəpgözlük –gözlərin paralelliyinin pozulduğu və fərqli yönlərə baxdığı göz qüsurudur. Norma halında biz bir obyektə baxarkən iki gözümüz bir nöqtəyə fokuslaşır, gözlərimizi müxtəlif istiqamətlərdə hərəkət etdirərkən isə göz almaları paralel dönür. Bütün bunlar gözü hərəkətə gətirən 6 cüt əzələlərin koordinator işi sayəsində baş verir. Bu tarazlıq pozularsa, paralellik də pozulur, bir göz düz baxdığı halda digəri icəri, bayıra, yuxarı və ya aşağı baxır.  

Bəs, çəpgözlüyun əmələ gəlmə səbəbləri hansılardır?                                                                                             -Miopiya(yaxındangörmə), hipermetropiya(uzaqdangörmə), astiqmatizm kimi görmə qüsurları ən cox rast gələn səbəblərdəndir.                                                                                                                                                    –İrsi faktor. Şübhəsiz ki, erkən yaşlarda cəpgözlükdən əziyyət çəkmiş valideynlərin övladlarında, qohum nigahlarda doğulan körpələrdə cəpgözlük riski daha yüksəkdir.                                                                                                –Çətin keçirilmiş hamiləlik, doğuş travmaları.                                                                                                          -Körpə yaşlarda keçirilmiş infeksion xəstəliklər.                                                                                                    -Kəllə-beyin travmaları.                                                                                                                                        -Mərkəzi sinir sistemi xəstəlikləri (Uşaq Serebral İflici, hidrosefaliya, Daun xəstəliyi və s.).              

  -Psixi travma (qorxu hissi, güclü stress).

  Çəpgözlüyün bir sıra formaları ayırd edilir:   

 Müştərək və paralitik. Müştərək çəpgözlük daha geniş yayılıb, ən cox 2-6 yaşlar arasında aşkara çıxır. Belə uşaqlarda gözlərin paralelliyi pozulsa da, bütün istiqamətlərdə hərəkəti sərbəstdir. Paralitik çəpgözlükdə isə göz əzələlərindən hər hansı birininin iflici nəticəsində gözün həmin istiqamətdə hərəkəti azalır və ya tam itir.

Daimi və intermittan, yəni arabir üzə çıxan forma. Bu vaxt çəpgözlük qısa müddətdə (daha çox uşağın hərarəti yüksələrkən və ya çox yorğun olarkən) özünü göstərir, digər vaxtlarda isə gözlər normal olur.        

 Monokulyar-çəpgözlük həmişə bir gözdədirsə; alternəedici –hər iki göz növbəli çəpləşir, uşaq gah bir, gah da o biri gözü ilə baxır.                                                    

Akkomodasion-uşaq eynək taxarkən çəpgözlük aradan qalxır; qeyri-akkomadasion eynək korreksiyası çəpgözlüyə təsir etmir.                                                                                                    

 Valideyn çox zaman yanlış olaraq düşünür ki, çəpgözlük sadəcə kosmetik defektdir.  Övladının zahiri görünüşündəki qüsur onu ilk novbədə düşündürür. Xüsusi vurğulamaq istərdim ki, çəpgözlüyü olan uşağın bir sıra görmə funksiyaları pozulur. Bu necə baş verir?                                                                   

  Normalda iki gözün bir nöqtəyə baxmaq qabiliyyəti sayəsində beyin iki görüntünü birləşdirərək 3 fəzalı obraz yaradır. Çəpgöz uşaqlarda isə bir göz obyektə, digəri fərqli tərəfə baxdığı üçün beyinə iki fərqli görüntü göndərilir. Bu halda beyin yanlış tərəfə baxan gözdən gələn görüntünü yoxa sayacaq. Sanki beyin bir gözu (“tənbəl göz”) görmə prosesindən xaric edir. Nəticədə:  

1)iki gözün birgə görmə qabiliyyəti-binokulyar görmə itir;                                                                                         2)uşağın əşyaları dərindən görmə duyğusu, 3D görmə pozulur;                                                                               3)əksər hallarda çəpləşən gözdə ambliopiya, başqa sözlə “göz tənbəlliyi” yaranır. Belə göz quruluş baxımından normal olsa da, zəif görür və uzunmüddətli, davamlı müalicə tələb edir. 

 Hörmətli valideynlər, əgər uşağınızda çəpgözlükdən şübhələnirsinizsə, vaxt itirmədən oftalmoloqa muraciət edin. Çəpgözlüyün müalicəsi nə qədər erkən başlanarsa, müalicə də bir o qədər faydalı olar. Hazırda çəpgözlük bir sıra metodlarla effektiv müalicə olunur:                                                                                                    

 İlk növbədə uşaqda refraksiya qüsuru varsa, yəni “müsbət” ya “mənfi” zəiflik, astiqmatizm varsa , ona eynək və ya kontakt linzalar təyin olunur. Ambliopiya aşkarlanarsa, yaxşı görən göz həkimin təyin etdiyi rejimlə bağlanır və “tənbəl gözü” inkişaf etdirmək üçün xüsusi məşğələlər aparılır. Həmçinin “tənbəl gözü" xüsusi aparatlarla stimulyasiya edərək görmə itiliyini yüksəltmək və ambliopiyani aradan qaldırmaq mümkündür. Çəpgözlüyü ləğv etmək üçün bir sıra hallarda cərrahi əməliyyata da ehtiyac olur. Unutmayaq ki, cərrahi əməliyyat göz əzələlərində aparılır və gözlərin paralelliyinə nail olmaq üçündur. Görmə itiliyinə təsir etmir. Ona görə də ehtiyac olan təqdirdə əməliyyatdan sonra da eynək taxmaq, xüsusi məşğələlər etmək lazım gəlir. Çəpgözlüyün müalicəsi bəzən illərlə davam edə biər. Bu zaman həm uşaq, həm də valideyndən böyük  səbr, dözümlülük və diqqət tələb olunur.  

 Əsmər Çümşüdova

Oftalmoloq                                                                                 

Gigiyena qaydaları 

Uşaq bezlərini hər 3 saatdan bir dəyişmək lazımdır.

Hər yumada uşaq sabunlarından istifadə edin.

Bezi dəyişdikdən sonra onu sabunsuz yumaq və ya nəm salfetlə silmək də olar.

Bezi geyindirməzdən qabaq körpənin yanına mütləq xüsusi krem çəkin. (bebem.az)