Düşüncə Jurnalı

header photo

Nəticə göstərilir : "Uşaqlar"

Uşaqlara Xərclik Vermək Doğrudurmu?!

 Böyük yaşlarda puldan doğru istifadə etmə,balaca vaxtlardan öyrədilən vərdişdən çox asılıdır.Ailələr uşaqlarına xərclik verərkən özünü nəzarətdə saxlamalı və konkret mövqeləri olmalıdırlar.

   Xərclik yaxşı bir hərəkətə mükafat və ya hər hansı öhtəliyində olan işinə ödəmə deyildir.Xərclik uşağa seçməyi məsuliyyət hissi daşımağı öyrətmək üçün vasitə olmalıdır.

   Ümumiyyətlə,uşaqlara 3-cü sinifin sonlarında,yəni 9-10 yaşlarında pul verilməlidir.Az yaşda uşağa pulun verilməsi ondan(pulu tanımadığına görə ) doğru istifadə edə bilməməmsini,aldığı hər hansı şseyin qalığını geri istəməməsi lazımsız fasd-fooda xərcləməsinə gətirib çıxarır ki,bu da özünü göstərir.

   Bəs xərclik necə verilməli?

 Uşağa qədərindən çox xərclik vermək ona xoşbəxtlik deyil,bədbəxtlik və doyumsuzluq gətirir.Uşaq gərəkdiyindən çox xərcliyi doğru formada istifadə etmir.Olan dəftər və qələmlərinin yanına yenilərini də əlavə edir.Zamanla israf və doyumsuzluq formalaşır.

  Uşağa çox xərclik vermək sadəcə ona deyil dostlarına da zərəri var.Xüsusilə müxtəlif gəlir sahibi olan ailələrdən gələn uşaqlar onlara pul verilmirsə və ya az verilirsə bəzi yoldaşlarının çox pul xərcləməsindən təsirlənir.İlk öncə ruh düşkünlüyü,sonra isə məmnuniyyətsizlik kompleksi özünü göstərir və bu hal yoldaşlararası münasibətlərin pozulmasına gətirib çıxarır.

  Uşağa normadan az xərclik vermək də düzgün deyil.Yoldaşları ilə özünkünü müqayisə edərək məyus olaraq özünə güvəni azalır.

  Ən doğrusu,uşağın yaşına və sinfinə uyğun olaraq ehtiyaclarını qarşılayacaq qədər sistemli xərclik verilməlidir.

  Bu pulun nə qədər olacağına uşaq və valideyn birlikdə qərar verməli,alınan qərar vaxtaşırı nəzərdən keçirilməlidir.Uşaq xərcliyini az olduğunu görürsə ona uyğun və sakit tonla “sənə çox vermək istəyərdim,amma büdcəmiz məhduddu” deyə bilməliyik.

  Sonda isə xərclik ancaq uşaqda pulu doğru istifadə etməyi öyrətmir,həm də onda  məsuliyyət  və sahiblənmə hissini inkişaf etdirir.Anlıq və keçici istəklərini təxirə sala bilməyi və ehtiyaclarını vacibliyinə əsasən sıralamasını,qənaətcil olmağı və əldə etdiklərinin dəyərini bilməyi öyrədir.Ən əsası ailəsinin ona dəyər verdiyini,onu bir şəxsiyyət kimi qəbul etdiyi mesajını verir.

Narınc Rüstəmova

NARINC UŞAQ PSİXOLOGİYA MƏRKƏZİ-nin rəhbəri, uşaq psixoloqu

 

Go Back

 Posted in Uşaqlar

Uşaqlardakı Fobiyaların Səbəbkarı Valideynlərdirmi?!

Qorxu görünən və görünməyən təhlükələrin qarşısında göstərilən təbii bir reaksiyadir. Qorxular təhlükələrə qarşı xəbərdarlıqdır. İnsanı nədənsə qaçmağa, gizlənməyə ya da mübarizə apararaq qorunmağa məcbur edir. Uşaqlarda aşkarlanan qorxular uşağın yaşına görə dəyişir.

Həyatının ilk illərində uşaqlarda qorxu hissi daha çox olur. Öyrəndikləri çoxaldıqca, özünə inamları artdıqca, bilmədiklərini öyrəndikcə qorxuları daha da azalır. 2-3 yaşındakı uşaq ildırım çaxmasından, elektrik süpürgəsi kimi yüksək səslərdən qorxur. 3-4 yaşında isə polisdən, oğrudan, dilənçidən, qaranlıqdan, torbaçı xaladan qorxmağa başlayır. 4 yaşındakı uşaqlar həkimdən, itdən, yıxılıb yaralanmaqdan, əzilən bir yerinin qanadığını görməkdən qorxurlar. 6 yaşındasa isə şeytan, xortdan, ruh, yanğın, zəlzələ kimi hadisələr uşaq fobiyalarının yaranmasına səbəb olur. Bu yaşdakı uşaqlar hadisələri şişirdərək, yanlış yönə istiqamətləndirərək,başqa nələrəsə oxşadaraq onlardan qorxulu nəticələr çıxardırlar.

Qorxunu sakitləşdirmə, susdurma, zəbt etmə, qarşısını almaq, gözdağı vermək üsulu kimi istifadə edən ana-ataların uşaqları daha da qorxaq olurlar. "Susmasan səni itlərə verəcəyəm", " Görərsən, axşam ata evə gələndə səni öldürəcək", "Sakit dayanmasan Turanın anası olacam", "Səsini kəsməsən sənə iynə vuracağam", “Tez yatmasan xortdan gəlib səni aparacaq", "Əgər məni çox istəyirsənsə, dəcəllik etmə" kimi xəbərdarlıq və gözdağı uşağın şüuraltına yerləşir, qorxular yaradır və uşağın psixi dünyasını alt-üst edir.

Ürkək, qorxaq ata-analar, uşaqlarını qorxutmasalar da, bu qorxaqlıq və ürkəkliklərini uşaqlarına keçirirlər. Hədsiz qorunan uşaqlarda qorxular daha da artır. Hədsiz qorumaq nəticəsində uşaqların özünə güvən hissləri getdikcə azalır və uşaqlar bilik əldə etməkdən, fikirlərini ifadə etməkdən, yenilik etməkdən qorxur. Məsələn, 5 yaşlı uşağa (tez-tez nəzarət etmək şərtilə) tək həyətə düşməyə icazə verilsə, dostları lə istədiyi kimi oyun oynamaq şansı verilsə, bu uşaq üçün daha yaxşı olar. Həm fobiyaların qarşısı alınar, həm də uşağın özünə güvən hissi azalar.

Ana və ata tərəfdən yaranmayan fobiyalar da var. Keçirilən qəza, evə oğrunun girməsi, yanğın, zəlzələ, su basqını, ildırım, ölümlə nəticələnən davalar, şiddətli və qorxulu filmlər, qaranlıq bir otaqda bağlanmaq və .s.

Gecə qorxuları da, uşaqda gecə çarpayısına getmək istəməmək, anasıyla yatmaq istədiyində kaprizlər edib hədsiz ağlamaq, anası ilə atasının arasında yatmaq istəməsilə ortaya çıxır. Bu qorxuların çoxu ana-ata davaları, bu davalar nəticəsində işlənən "Çıx rədd ol get","Səni məhv edəcəyəm", “Cəhənnəm ol", "Səni öldürəcəyəm" yaxud "Məni sən öldürəcəksən", "Sənin üzündən öləcəyəm" kimi kobud ifadələr nəticəsində yaranır. Ana-atanın intim münasibətlərinə şahid olan uşaq bunu atasının anasını döyməsi, öldürməsi kimi başa düşür və qavrayır. Nəticədə uşaqda gecə qorxuları yaranır. Bununda həlli yolununu anası ilə, yaxud ana-atasının arasında yatmaqda görür.

Uşağı qorxulardan uzaqlaşdırmaq üçün yuxarıda qeyd etdiyimiz səbəbləri aradan qaldırmaq, yəni yuxarıda qeyd olunan və oxşarı sözləri uşağa deməmək, cinsəl münasibətlərin uşağın görməsini qarşısını almaq lazımdır. Çünki, bunlar başqa bir psixi problemlərin də yaranmasına səbəb olur.

Aygül Xəlilova

Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin psixoloqu

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Ana oldum! Xoşbəxt Olmalıyam amma Depressiyadayam…

“Dünyanın ən gözəl,ən ülvi hissini yaşadım. Ana oldum,övladımı qucağıma aldım amma özümü ana olmaq üçün yetərli hiss etmirəm,özümü çarəsiz hiss edirəm, xoşbəxt deyiləm…”

 Uşağın dünyaya gəlməsilə ailədəki tarazlıq dəyişməyə başlayır. Tərəflər “həyat yoldaşı” ndan başqa “ata-ana” rolları da qazanırlar. Uşağın dünyaya gəlişi əlbətdəki çox gözlənilən sevinc və həyəcan dolu bir hadisədir.  Bu xüsusən də qadın üçün daha əlamətdardır. Çünki doğum bir qadının həyatında yaşayacağı ən böyük və önəmli dəyişikliklərdən biridir.  Ancaq heç də hər bir qadın bu mərhələni eyni cür keçirmir.  Yeni bir varlığı dünyaya gətirmək qadında həm hormonal,həm də duyğusal anlamda dəyişilmələrə, dalğalanmalara gətirib çıxara bilir. Qadın bir yandan canından bir parçası olan  baxımına, yardımına möhtac kiçicik bir canlıya həyat verməkdən zövq alar,bir yandan da həyatında ola biləcək dəyişikliklərin verdiyi hüznə dalar…

Övladınızı uzun bir müddət həyəcan və səbsrizliklə gözlədiniz… onun dünyaya gəlişini,ona toxunduğunuzu,qoxsunu duyduğunuzu,onunla oynadığınızı,onu bəslədiyinizi xəyal etdiniz həmişə. Amma indi qucağınızda bir neçə günlük uşağınız var və siz özünüzü çox çarəsiz hiss edirsiniz. Içinizdə bir sıxıntı var, dolmusunuz,sanki biri toxunsa,biri bir söz söyləsə hönkür-hönkür ağlayacaqsınız.  Körpəniz çox kiçikdir, çox ağlayır və siz çox vaxt onun niyə ağladığını anlamırsınız belə. Bəlkə də ona yaxşı baxa bilmirsiniz, bəlkə də yaxşı ana deyilsiniz ki, onun ehtiyaclarını duya bilmirsiniz. Günlərdir yuxusuzsunuz, özünüzü dar bir qəfəsdə hiss edirsiniz. Bəzən hər şeyi atıb getmək keçir içinizdən və sonra böyük bir vicdan əzabı yaşayırsınız….  Bütün bu duyğular sizi boğur???

 Qorxulacaq bir şey yoxdur əziz analar! Siz tək deyilsiniz, bir çox yeni ana olmuş qadınlar  uşaq dünyaya gəldiyi ilk 10 gün içərisində “Analıq hüznü “ dediyimiz bu duyğuları yaşayır. Bəziləri biraz daha çox ,bəziləri biraz daha az. Bu normal hesab edilir. Ancaq bütün bu narahatlıqlar iki həftədən çox çəkərsə elə isə artıq doğum sonrası (Postnatal) depressiyadan şübhələnməyə rəvac var deməkdir.

 BƏS SƏBƏBLƏRİ NƏLƏRDİR?

Əslində bunun səbəbləri hamımızın yaxşı bildiyi və müşahidə etdiyi düşüncələrdir. Ana olmağa hazırlaşan çox qadın sanırki körpəsini görər-görməz nə etməsi lazım olduğunu biləcək. Habluki analıq zamanla öyrənilir. Uşağın altı necə dəyişilir, ağlarkən səs tonundan nə üçün ağladığını və s. zamanla öyrənərsiniz. Xətalarınız olduqda, özünüzü əksik və ya yetərsiz hissetdiyinizdə əslində bunun normal olduğunu unutmayın. Indi mükəmməl ana hesab etdiyiniz hər bir qadın bütün bu mərhələləri keçib.Zamanla hər şeyin yoluna düşəcəyinə inanın və özünüzə haqsızlıq etməyin.

Digər bir səbəb də çox zaman gözləntilərimizlə bağlı olur. Hər bir ana övladına hamiləykən aglamayan,sakit, qırmızıyanaqlı,daim gülümsəyən uşaq xəyalı qurar. Amma bunun tam əksini gördüyü anda isə xəyalqırıqlığına uğrar. Yuxusuz gecələr, səbəbi bilinməyən ağlamalar, uşağın zaman-zaman xəstələnməsi,narahatlığı və s. yeni ana olmuş qadına psixoloji təsir göstərən faktorlardır və onun qurduğu xəyalların tam təkzibidir.

Və birdə qadının ana olmadan öncəki həyatında depressiyaya düşüb –düşməmiş olması da səbəblər arasında ola bilir. Çünki müşahidələr göstərir ki, əvvəllər bir dəfə də olsa depressiya keçirmiş analarda Postnatal depressiya daha çox görülür.

-         Əgər özünüzü daima əsəbi və yorğun hiss edirsinizsə

-         Uşağınız üçün narahatlıqlarınız artmışsa,hər an ona nəsə olacaq qorxusu ilə yaşayırsınızsa və bu qorxu sizin günlük həyatınıza mənfi təsir edirsə

-         Və yaxudda körpənizi görmək, ona toxunmaq,əmizdirmək içinizdən gəlmirsə, bütün bunları məcburən edir və zövq almırsınızsa

-         Doğumdan öncə zövq aldığınız şeylər artıq sizi maraqlandırmırsa

-         Iştahanızda nəzərəçarpan dəyişikliklər varsa; yemək yemək yadınıza belə düşmür və ya həddindən çox yeyirsinizsə

-         Özünüzə zərər vermək ya da intahar kimi fikirlər ağlınızdan keçirsə;

O zaman özünüzlə baş etmək yerinə bir mütəxəssisdən yardım almağınızı tövsiyyə edirik.  Həyatınızın ən gözəl anlarını,günlərini belə problemlərlə keçirməyin, doğru istiqamətdə yardım almaqla bunlardan qurtulun, Analığınızın və körpənizin dadını çıxarın!

Çünki, Ana olmaq MÖCÜZƏDİR!!!!

Fəridə Qasımova

AMEA-nın doktorantı,kiçik elmi işçi

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

UŞAĞIM SÖYÜŞ SÖYÜR...!

Uşaqların psixi inkişafında ilk “böhranlı” yaş dövrü inadkar olduqları və istədiyi kimi hərəkət etməyə can atdıqları mərhələdir.

Hər bir ailə uşaqların sağlamlığını düşündükləri qədər, onların tərbiyəsinə də önəm verirlər. Uşağın tərbiyyəsi dedikdə onun düzgün davranışı və mədəni nitqi nəzərdə tutulur. Lakin cox zaman valideynlər nə qədər nəzarət etsələr belə uşaqların dilindən xoşagəlməz ifadələr eşidirlər.

Bəs, uşaqlar bu sözləri haradan öyrənir? Uşaqlar işlətdiyi ifadələrin mənasını bilirlərmi? Niyə çox hallarda uşaqlar belə ifadələri işlətməkdən zövq alırlar? Uşaqların nitqindəki xoşagəlməz ifadələri necə tərgizmək olar?
Öncə onu demək istəyirəm ki, uşaqlar adətən 3-12 yaş arasında xoşagəlməz sözlərdən daha çox istifadə edirlər. Lakin 6 yaşdan sonra uşaqlarda daxili plan və özünə nəzarət gücləndiyindən bu cür ifadələri ehtiyyatla işlədirlər. Lakin azyaşlılarda, xüsusilə də 3-4 yaşında olan uşaqlarda bu bir az çətin alınır. Uşaqlar ilk dəfə xoşagəlməz ifadələri 3 yaşlarından etibarən ifadə etməyə başlayırlar. Usaqlar öz “eqo”sunu, “mən”ini bu dövrdə kəşf edirlər. Ona görə də bu dövr “eqosentrizm” mərhələsi adlanır. Uşaq artıq öz səxsiyyətini tanımağa başlayır. Bu dövrdə uşaqlar ətrafını kəşf etməyə can atır, psixi və intelektual inkişafları üçün ətrafı öyrənirlər. Lakın uşaqların psixi inkişafında ilk “böhranlı” yaş dövrü inadkar olduqları və istədiyi kimi hərəkət etməyə can atdıqları mərhələdir. Xüsusən, bu yaşda uşaqlar ətrafında gördüyü hər şeyin onlara məxsus olduğunu zənn edər, nəyisə əldə edə bilmədikdə isə ya ağlayar, ya ətrafı dağıdar, ya da müxtəlif xoşagəlməz ifadələr işlədərək, söyüş söyərək böyüklərə tabe olmaq istəməzlər.


Uşaqlar hər bir xoşagəlməz davranış və ya ifadələri ilk dəfə ailə üzvlərindən mənimsəyir. 3 yaşından etibarən uşaqlarda kişi və qadın modeli ana və atanın fonunda yaranır. Hər bir oğlan uşağı atasının, qızlar isə anasının davranışlarını təqlid etməyə başlayır. İstər yaxşı, istərsə də pis uşaqlar görduklərini mənimsəyir, oxşar hadisələr zamanı ifadə etməyə başlayırlar. Əgər valideynin zarafatla və ya hirslə dediyi sözü uşaq eşidirsə, onu hansısa bir situasiyada ifadə edecəkdir. Bunu etdikdə ətrafdakı böyüklər olanları gülüşlə qarşılayarlarsa, uşaq bunun əyləncəli və xoş bir şey olduğunu zənn edib ətrafdakıları güldürmək üçün bunu tez-tez təkrarlaya bilər. Amma sonradan ailə üzvləri olanlara görə uşağı cəzalandırarsa, uşaqda ailəsinə qarşı güvənsizlik və aqressiv davranışlar formalaşa bilər. Çünki ilk dəfə bu hərəkətinə görə heç bir cəza almayıb sonradan cəzalandırıldı. Buna görə də usağınızın ağzından ilk dəfə xoşagəlməz söz eşitdiyiniz zaman bunu gülümsəyərək qarşılamayın. Əvəzində nisbətən təəccüblənib, özünüzü elə aparın ki, sanki bu sözün mənasını özünüz də bilmirmisiniz. Sonra isə uşağınızdan işlətdiyi sözün mənasını soruşun. Görəcəksiniz ki, dediyi sözün mənasını heç özü də bilmir. Bu zaman mövzunu uzadaraq uşağı sıxmayın. Sadəcə ona bunun yaxşı bir söz olmadığını və bu sözü bir də işlədərsə, üzüləcəyinizi deyin.


Bundan başqa uşaqlar bu dövrdə qrupda uşaqlar arasında 
öz mövqeyini möhkəmləndirmək, özünü lider hesab etmək, yaşıdlarından fərqlənmək üçün söyüşlərdən istifadə edə bilər.

Valideynlərə məsləhət görürəm ki, uşağınızın nitqində xoşagəlməz ifadələr eşitdiyiniz zaman qeyri-adi davranışlar göstərməyin. Uşağınızla bu mövzuda oyunlar oynayın. Əgər uşağınız söyüşlərdən tez-tez istifadə edirsə, onun işlətdiyi sözü dəyişdirin. Bunu bir oyun halına gətirin. Məs: uşağınız əsəbləşib kiməsə “gic" deyirsə, siz ona deyin ki, “gəl biz bu sözu dəyişək, gic olan adamlara "piko" deyək”. Uşağınıza bu maraqlı gələcək. Bu zaman uşağınız həm aqressiya, həm emosiyasını boşaldacaq, həm də etikadan kənar sözlərdən istifadə etməyəcək. Uşağınıza əyləncəli olsun deyə, söyüşlərin əvəzinə maraqlı, gülməli, məzəli, mövcud olmayan ifadələr seçə bilərsiniz. Eyni zamanda mümkün olduqca uşağınıza nağıllar danışın. Nağılın baş qəhrəmanı söyüş söyən bir personaj olsun, amma o söyüş söydükcə onun anası, atası kədərlənsin. Lakin nağıl danışdığınız zaman uşağınıza deməyin ki, "Bax sən də belə söyüşlər söyürsən, biz də ona görə kədərlənirik". Ona görə ki, uşağınız özü nağıldakı mənanı anlayacaq.

Sonda valideynlərə demək istəyirəm ki, hər bir uşaq cilalanmamış almazdır. Onu brilyanta çevirmək isə sizin öhdənizə düşür.

narinc.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşaqlarınızı TV-dən Ayıra Bilmirsiniz?!

Televiziya və kompüter asılılığını günümüzün xəstəliyi hesab edə bilərik. Elə bir dövrdə yaşayırıq ki, uşaqdan böyüyə qədər hər kəs televiziyaya baxmaqdan böyük zövq alır, televiziyanı həyatlarının əsas hissəsinə çevirirlər. Xüsusilə uşaqlar yaradıcı fəaliyyətə ayırdıqları zamandan daha çox televizora baxırlar. Televiziyada əsasən məzmunu uşaqlar üçün uyğun olmayan proqramları həddindən artıq izləmək uşaqların inkişafına mənfi təsir göstərir. Günün müxtəlif saatlarında televiziyada uşaqlar üçün uyğun olmayan verilişlərin verilməsi isə işləri daha da çətinləşdirir. Uşaqlar hətta bunu bir növ istirahət növü hesab edirlər. Xüsusilə abituriyentlər istirahətə ayırdıqları vaxtı televiziyaya baxmaqla keçirirlər. Əslində bu, çox yanlış düşüncədir. İnsan televizoru izlədiyi zaman beyin aktiv fəaliyyətdə olur ki, bu da insana dincəlməyə imkan vermir. Əksinə, televizora baxarkən dərsi öyrənməyə sərf etdiklərindən daha çox enerji sərf edirlər.

Televiziyanın  həddindən artıq izlənməsi həm fiziki, həm psixoloji səbəbdən məsləhət görülmür.

Televizora baxaraq yemək yeyən insanın beyninə doyma aktı barədə siqnal gec çatır ki, bu da iki dəfə çox yeməklə nəticələnir. Buna görə də mətbəxə televizorun yerləşdirilməsi düzgün hesab olunmur. Pediatrlar "televiziya artriti" ya da "oynaq iltihabı" deyə adlandırılan xəstəliklər üzərində araşdırmalar apararkən bu narahatlıqların uşaqların televiziyanın qarşısında üzü üstə yerə yatıb, dirsəklərini yerə söykəyərək və başlarını iki əlləri arasına alıb saatlarla tərpənmədən televiziya izlədikləri üçün qaynaqlandığını, xüsusən, qeyd edirlər.

İstəyirəm, bu problemin daha çox psixoloji səbəblərinə toxunum. Televiziyaya çox baxan uşaqlar həyətdə, məktəbdə, dostları arasında özlərini cox aciz və qorxaq aparır, öz fikirlərini sərbəst ifadə edə bilmirlər. Boş zamanını otağında şəkil çəkərək ya da oyuncaqlarıyla oynayaraq keçirən bir uşaq televiziyaya uzun müddət baxan uşaqdan daha çox sərbəst olur. Televiziya əvəzinə uzaqdan idarə alətiylə (pult) video  izləyən uşağa, baxdıqlarına özü hökm etdiyi üçün daha faydalı olur. Çünki uşağın televiziyada xoşladığı bir verilişin anlamadığı və ya təkrar müşahidə etmək istədiyi bir sujetini yenidən baxmaq imkanı olmaz və baxa bilmədiyi üçün də əsəb keçirər və aqresivləşər. Video izlədiyi zaman isə bu cür hallar baş verməz.

Uşaqlar televiziyaya neçə saat baxa bilərlər

Uşaqların yaş dövrlərinə görə televiziya izləmə müddətini nəzərə almalıyıq. 2-3 yaş (körpəlik dövrü) arası uşaqlar gün ərzində 20 dəqiqə, 3-6 yaşlılar (məktəbəqədər dövr) 1 saat, 6-9 yaşlı (kiçik məktəbli ) uşaqlar 2-3 saat televiziya izləyə bilərlər. Bu vaxtlar gün ərzində 20-30 dəqiqəlik bölgülər halında qurulmalıdır. Uşaqlarınızın nəyi izlədiyini nəzarət etmək istəyirsinizsə, uşağınızla birlikdə televiziyaya baxın və sonra izlədiklərinizi onunla müzakirə edin.

Onu da unutmayın ki, uşaqlar böyükləri özləri üçün nümunə hesab edirlər. Böyüklər nə edirsə, uşaqlar da onları təqlid etməyə çalışır. Buna görə də axşam evə gəldiyiniz vaxt çalışın birinci televiziyanı açmayın, yataq otağında, mətbəxdə əsla televizor yerləşdirməyin. Uşağınızın nəyi izləməsinin lazım olduğuna siz qərar verməlisiniz. Uşaqlarınız üçün uyğun olmayan proqramlar olduqda, kanalı dərhal dəyişdirmək yerinə ona qısaca şərh verə bilərsiniz. Uşağın seyr etdiyi proqram qurtardığı vaxtdan 10 dəqiqə qabaq xəbərdarlıq edərək televizoru söndürün. Uşağınız yenə baxmaq istəyərək sizdən icazə almaq istəyəcək, amma razılaşmayın. Əvvəlcədən, nə qərar vermisinizsə, ona əməl etməyə çalışın. Çünki vədinizdən çəkinsəniz, uşağınızda sizin qoyduğunuz qaydalara qarşı güvənsizlik yaranacaq. Bu da uşağınızın gələcək tərbiyəsində maneə yarada bilər. Televiziya vərdişini aradan qaldırmaq çətin olsa da, qeyri-mümkün deyil. Səbr, səmimiyyət, ən əsas qərarlılıqla bunun öhdəsindən gələ bilərik

narinc.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşağı döymək olarmı?!

Döymək, uşaqları nəzarətdə saxlamaq üçün sıx istifadə edilən metodlardan biridir. Bəzən valideynlər düşünüb yaxşı yollar axtarmaq yerinə daha asan olan fiziki şiddətə baş vururlar.

Təəssüf ki, bu tip “tərbiyə” üsulu ölkəmizdə çox istifadə olunur. Bu üsul uşaqda zəif vicdan və əxlaq inkişafına gətirib çıxarır. Müassir dövrdə insan sərbəst düşünə bilmək, hər situasiyaya uyğunlaşmaq elastikliyinə malik olmalıdır. Şiddətlə böyüyən uşaq elastik yox daha kinli olur.

   Uşağı döyərək cəzalandırmaq onda zəif vicdanın formalaşmasına gətirib çıxarır. Çünki:

  • Uşaq, dəcəllik edərkən döyülərsə etdiyinin qarşılığını ödəmiş olduğunu düşünür və bu zaman etdiyinin pis nəticələrini düzəltmək üçün səy gostərməsinə gərək duymur.
  • Döyülmək uşaqda valideynlərinə qarşı aqressiya formalaşdırır. Dolayı yolla desək, uşaq etdiyinin pis bir şey olduğunu bilib özünü günahkar hiss etmək əvəzinə onu döyəni günahlandırır.
  • Uşaq, valideynlərindən zəif, daha gücsüz, daha aciz olduğunu bu formada öyrənməsi onu utandıraraq, valideynlərinə qarşı güvənini sarsıdır.
  • Uşaq valideynlərinin davranışınlarını təqlid edərək problemlərini təcavüzkarlıqla həll etməyə çalışır. Əsəbləşəndə döyməyə əl atır. Beləliklə fiziki cəza uşağa vicdanlı olmamağı öyrədir!

  Bəzi hallarda ana-ataların uşağı səhv bir hərəkətdən qorumaq üçün vurmaqdan başqa çarə tapmadıqlarının hamımız şahidi oluruq. Amma ana-ata bəzən çarəsiz qalıb uşağa vurmaq məcburiyyətini özündə hiss edirsə, heç olmazsa aşağıdakı qeydləri nəzərə alsınlar:

  • Deyilən sözü başa düşən 6 yaşdan yuxarı uşağı vurmağın gərəyi də, faydası da yoxdu.
  • Sözdən anlamayan uşağın arxasından və ya əlindən bir-iki sillə vurmaq bəsdir. Başa- üzə sillə vurmaq, kəmər, çubuq kimi şeylərdən döymək çox zərərlidir. Bu ana-ataya deyil zülümkara yaraşır. Uşağa vurmağın əslində zərərli olduğu və ancaq aşağıdakı hallarda son çarə olaraq muraciət edilə bilərlər.
  • Uşağın başqasına qəsdən və bilərək zərər verərsə;
  • Davamlı xəbərdarlığa baxmayaraq pis hərəkətində israr edirsə; (məsələn, elektrik cərəyanı ilə, qazla oynamaq)

  Yenə də, əsas qaydamızı təkrarlayaq:

  Əlinizdən gəldiyi qədər döyməkdən uzaq olmalı, söz başa düşən yaşda sözlə izah etməli, xüsusilə vurmağı faydalı olduğu zaman seçməli, əsəb və gərginlik zamanı qəti istifadə edilməməlidir!

  Sonda isə onu demək istərdim ki,uşaq sahibi olmaq böyük bir məsuliyyətdir. Ana və atalar uşağın tərbiyəsində feli və fikri əməkdaşlıq etməlidirlər. İnanın nə qədər mümkünsüz görünsə də uşağa xətər yetirmədən böyütmək mümkündür.

 Narınc Rüstəmova

"NARINC" Uşaq Psixologiya mərkəzinin rəhbəri, psixoloq 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

TƏK UŞAQLARIN PSİXOLOGİYASI!!!

Bu gün ananın da işləməsiya da maddi şərtlər kimi səbəblərlə yalnız tək uşaq sahibi olmağı seçən ailə sayı bir xeyli çoxaldı, xüsusi ilə də böyük şəhərlərdə.

Bəzi insanlar, tək olmanın bu uşaqlarda mənfiliklər yaradacağını mütəfəkkirlər. Halbuki əhəmiyyətli olan uşaqların necə yetişdirildiyi, onlara necə tərbiyə verildiyidir. Baxaq tək uşaq üçün cəmiyyətdə edilən yaraşdırmalar nələr.
Ərköyün olar
Ən çox deyilən, bütünmarağı tək başına üzərində yığdığı üçün tək uşağın ərköyün olacağıdır. Bu tamamilə ailənin uşağına necə davranacağı ilə əlaqədar. Əgər siz uşağınıza doğru yerdə dayan deməsini bilməsəniz, onun hər istədiyini edər, gərəyindən çox və bahalı geyimlər, oyuncaqlar alsanız istəsə bir deyil beş uşağınız olsun hamısı ərköyün olar.
Davamlı maraq gözləyər
Tək uşaq ilə əlaqədar ön mühakimələrdən biri də budur, mara mərkəzi olmağa alışar və həmişə tələb edər. Xeyr, siz valideynlərsiniz, müdir sizsiniz. Siz uşağınıza hörmətli olmağı, bir şeyi nəzakətlicə istəməyi öyrətsəniz məsələ qalmaz. Tələbkar olmanın tək uşaq olmaqla deyil, necə tərbiyə verildiyi ilə maraq/əlaqəsi var.
Avtoritar olmaq istər
Necə? Ana atasının üzərindəmi nüfuz qərargahı öyrənəcək, tək uşağın itələyib qaxacağı kiçik qardaşları da yoxdur. Yoldaşları arasında bunu sınasa qısa müddətdə öyrənəcək ki, heç biri dediyim dedik, davamlı üstlərində suverenlik qurmaq istəyən kəsləri aralarına al/götürmək istəməyəcəklər.
Qardaş (bacı) istəyirlər
Tək uşaqlı ailələrə tez-tez deyilən bir şey də, onu qardaşdan məhrum edərək uşağa pislik etdikləridir. Bir insanın qardaşlarının olması təbii ki gözəl bir şeydir, ancaq kimsənin işinə qarışmamalı və nəşr/təzyiq altına almamalıyıq. Niyə desəniz, insanların maddi və ya sağlamlıq kimi digər səbəblərdən başqa uşaq etmə şansı olmağa bilər, kimsəni üzməmək gərək.
Təklik hiss edər
Hər kəsin özünü tək hiss etdiyi zamanlar olar. Uşağın qardaşı olmasa belə istər məktəb əvvəli olsun, istər məktəbdə olsun mütləq yoldaşları olacaq. Hələ böyüdükdən sonra məktəb xaricində də müxtəlif fəaliyyətlərlə ətraf əldə edəcək, özünü tək hiss etməyə vaxt tapa bilməyəcək.
Böyük kimi davranmaq
Tək uşaqlara yaraşdırılan bir başqa şey də yaşından böyük davrandıqlarıdır. Doğru, bəzi uşaqlar yaşıdlarından daha yetkin, daha çox məsuliyyət sahibi ola bilərlər. Bu hökmən tək uşaq olmalarına bağlanmamalı, qaldı ki bunlar heç də pis xasiyyətlər deyil. Hamısından çıxardacağımız nəticə; əhəmiyyətli olan neçə uşağınız olduğu deyil, sizin onları necə böyütmənizdir.

 narinc.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Körpəniz Barmaqlarının Ucunda Yeriyir??

Bir çox analar bu problemlə üzləşirlər. Təzə yeriməyə başlayan körpə barmaqların ucunda durur və yeriyir.

Uşaq niyə belə edir? Bu hər hansı xəstəlikdir? — analar yorulmadan bu sualları bir birinə, qohumlara, tanışlara verir. Nəticədə ana stress vəziyyətinə düşür, uşağa «düzgün» yeriməyi öyrətməyə çalışır, həkimləri gəzir və s.

Həkimlər belə hesab edirlər ki, yeriməyə başladıqda vaxtaşırı olaraq barmaqların ucunda yerimək, demək olar, bütün uşaqlar üçün xasdır və təbiidir. Belə hesab olunur ki, uşaq bu üsulla dünyanı dərk etməyə çalışır, daha böyük və hündür olmaq istəyir, bəzi hallarda özünü kimə isə oxşatmağa çalışır (hündürdaban ayaqqabıda gəzən anaya, balet iştirakçılarına və s.).

Müasir uşaqların bir çox hissəsi «xodunki»də yeriməyə öyrənir. Bir çox hallarda məhz «xodunki» uşaqda bu vərdişi formalaşdırır — uşağın ayaqları yerə dəymir və uşaq məcburən barmaqların ucunda gəzməli olur. Nəticədə belə vərdiş formalaşır.

Beləliklə, sağlam və normal (yaşına uyğun) inkişaf edən uşaqlarda 3 yaşına kimi vaxtaşırı olaraq (daim yox!) barmaqların ucunda yeriməsi heç bir pozulmanın simptomu sayılmır və buna görə narahat olmağa dəyməz.

Lakin bəzi hallarda uşağın barmaqların ucunda yeriməsi ciddi nevroloji xəstəliklərin əlaməti də ola bilər. Təbii ki, bu simptomdan əlavə uşaqda digər və daha ciddi nevroloji simptomlar inkişaf edir.

Uşaq 4, 5 və daha böyük yaşlarda barmaqların ucunda yeridikdə, uşağı mütləq nevroloqa göstərmək lazımdır.

Uşaq daim barmaqların ucunda gəzdikdə, bu "əzələ distoniyası" (ayaqların əzələlərinin tonusunun geyri-bərabər olması) adlandırılan pozulmanın simptomu ola bilər. Bu zaman uşağa massaj, xüsusi gimnastik məşğələlər, üzgüçülük, bəzi fizioterapevtik üsullar yaxşı kömək edə bilər. Bəzi hallarda uşağa xüsusi dərman preparatları da təyin olunur. Adətən müalicədən sonra uşaq bu vərdişdən tam azad olur.

narinc.az

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

UŞAĞINIZ MƏKTƏBƏ HAZIRDIRMI?!

Sentyabr qabağı valideynlər övladları ilə birlikdə məktəbə hazırlaşırlar. Xüsusən 1-ci sinifə gedirsə bu hazırlıq daha fərqli və daha gərgin tempdə gedir. Təzə kitab, qələm, çanta, geyim və s. alınır. Uşaqlar isə məktəbə getmək üçün həvəslə sentyabrın 15-ni gözləyir. Vaxt gəlib çatır, məktəbə gedir və hər şeyin düşündüyü kimi olmadığını görür.

Evdə 10:00-da hətta daha gec oyanan uşaq indi isə 07:00-da durmalı, saatlarla oyuncaqları ilə oynayan uşaq indi 45 dəqiqə oynamadan müəllimini dinləməli, çətin proses olan düzgün yazmağı öyrənməlidir. Üstəlik bu prosesdə valideynləri yanında olmayacaq, onu qapıda müəlliminə verib gedəcək. Müəllimi isə 20 hətta daha çox uşağa diqqət göstərdiyi üçün ona tam - valideynləri kimi (nazın çəkə bilmir) diqqət göstərə bilmir. Bu dəhşətli görünən sistemə tab gətirə bilməyib mənasız ağlamalarla və ya məktəbə getmək istəməməklə öz etirazını bildirir. Bu zaman məktəb fobiyası üzə çıxır - qarnı ağrayır, ürəyi bulanır, tez-tez tualetə gedir, hətta qızdırması qalxır. Valideynlər isə bunun ya bəhanə olduğun düşünüb övladını məcburən məktəbə ağlaya-ağlaya göndərir ya da mədə-bağırsaq həkiminə göstərərək mədəsində problem olduğunu düşünür. Bu çətin dönəmdə balacanın psixoloji durumu heç yada da düşmür. Uşaq ancaq bir fikrə konsentrə olur - MƏKTƏB GƏLDİ, ANAM-ATAM GETDİ. Məktəb olmasa idi mən yenə evimdə “sultan” idim.

Dünya sistemində uşaqların məktəbə hazırlığı 3 yaşından etibarən başlanır. İlk öncələr pedaqoji (3-4 yaş) hazırlığı, sonra əlavə olaraq psixoloji (4-5 yaş), sonda isə təlim-təhsilə hazırlıq mərhələsi də (5-6 yaş) əlavə olunur. Uşaqlarda yalnız pedaqoji hazırlıq (saymağı və şeri bilməsi, sadə riyazi hesablamaları, əlavə dili, hərifləri tanıması ) heç də məktəbə hazırlığı demək deyil. Məktəbə hazırlıq sistemi mütləq pedaqoq, psixoloq, loqoped, həkim tərəfindən kompleks şəkildə aparılmalıdır. Məktəbəqədər yaş dövründə uşaqların ağız aparatınının dəyişilməsi ələlxüsus dişlərin çıxması uşaqlarda müxtəlif səslərin tələffüzünə maneə törədir. Bu da ünsiyyət zamanı öz təsirini göstərir. Uşağın pedaqoji hazırlığı olsa da psixoloji hazırlığının tam olmaması, məsələn, şeri  gözəl bilib hətta evdə ailə üzvlərinə danışıb müəllimə söyləyə bilməməsi bu səbəbdən yaranmış problemdir. Həkimlə birlikdə öncədən tənzimlənən yuxu və qida rejimi də uşaqların məktəbə tez adaptasiya olmasına yardımçı olur. Valideyn uşağının gigiyenik sağlamlığına önəm verdiyi qədər psixoloji sağlamlığına da diqqət etməlidir. Müəssisənin yemək şəraitinə, yataq otağına, təmizliyə önəm verdiyi qədər mütəxəssilərin də peşəkarlığına önəm verməlidir.

Əziz valideynlər, bu gün uşağınızın nə yeyəcəyini düşündüyünüz kimi nə öyrənəcəyinə də xüsusi diqqət edin! Bu uzun və səbr tələb edən şərəfli vəzifədə sizə bolluca uğurlar arzulayıram. Uşaqlarımız üçün məktəb gələcək həyatında ən önəmli yeri tutur.

  Narınc Rüstəmova

"NARINC" Uşaq Psixologiya Mərkəzinin rəhbəri, psixoloq

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

BİZİ özündən QORU ATA!!!

utancaq usaq

Bir uşağın başına gələcək ,uşaqlığını əlindən alacaq və sonrakı inkişafı,həyatı, fərdi xarakteri və şəxsiyyət kimi formalaşmasına təsir edən ən böyük travmalardan biri də ailəiçi şiddət görməsi və ya məruz qalmasıdır.

Ata onun gözündə böyük bir məbəd idi… Ən güvənli sığınacaq,ən uca zirvə idi… Bütün problemlərin açarı idi Ata, bütün çətinlikləri asan edən idi onun gözlərində. Ata bir dağ idi, güvən dağı… Ən kiçik narahatlıqlarda qaçıb qollarına sığındığı idi… Ən yaxşı oyun yoldaşı idi. Qollarında göylərə qaldırıb,səmalarda uçuran idi… Ata yaxşı idi…  O atanı sevirdi,Ata böyük idi…

Bir gün o qollar yenə qalxdı. Sandı ki, yenə uçuş vaxtıdır, gözləri sevincdən böyüdü. Diksindi… O qalxmış qollar yumruq olaraq endikdə ananın üzərinə… O anda bitdi… Nə olduğunu anlamadı… Böyümüş gözlərindəki sevinci,qorxu təəccüb aldı… bu nə demək idi axı… düşünməyə başladı…

Ana ağlayırdı…

Pis idiki atanın etdiyi?

Ana niyə ağlayırdı?

Axı Ata pis şey etməz!…

Ananın rəngi dəyişib elə bil. Əsasən də gözünün aşağı hissəsində… Aa bəlkə ata da mənim boyama kitabımda qızları boyadığım kimi etmək istəyib… Oynamaq istəyib ana ilə bəlkə… Amma axı mən boya qələmləri ilə boyayırdım… Həm də ki, Ana mənə deyib ki,boyama kitabından başqa yeri boyamaq olmaz… Bəs elə isə… Ata niyə belə elədi ki?!.. O, istəsə mən ona verərdim boyama kitablarımı… Vallah verərdim… Ana da hirslənib ağlamazdı!  Ata bilməyib yəqin…

ATA SƏHV EDIB…

Mən səhv edəndə o həmişə məni bağışlayırdı. Anaya deməliyəm… Qaçıb anasına sarıldı… Ana ağlama,ata birdə belə etməz…Bağışla onu…

Ana bağışlamış kimi göründü… Oh,hər şey düzəlir deyəsən…

Amma Ata birdə etdi… Nədənsə son vaxtlar ana ilə oynamağı çox sevir… Amma bu mənim xoşuma gəlmir,nədə ananın. Bugun yenə ananın üzünü boyadı. Bu dəfə daha da çox.  Mən birdə boyamayacağam artıq,bəlkə ata da vaz keçər.  Heç bir oyunu sevmirəm artıq. Qərar verdim, Artıq bugündən OYUN OYNAMAYACAĞAM!!!

Ata evdə yox idi. Ana ağlayırdı yenə, paltarları da cırılmışdı biraz. Üzü yenə boyalı idi,ağzının kənarında qırmızı nəsə vardı. Ata hara getmişdi bəs? Mən həyətə gedəndə  axı evdə idi?!  Mən getdim deyə hirslənib anaya yəqin… Kaş getməzdim…  Qərar verdim,BUNDAN SONRA ANANIN YANINDAN GETMƏYƏCƏYƏM…

Mən hər gün biraz daha böyüyürəm amma atanın səhvləri heç qutarmır… Ana artıq ağlamır… Amma üzü yenə boyalı olur… Mənimlə  də çox az danışır. Hərdən gecələr məni qucaqlayıb biraz ağlayır. Anam ağlasın istəmirəm…

Ata harasa gedib-gəlir bu aralar. Deyəsən həkimə…Ata qışqırmır artıq. Ananın üzü həmişə öz rəngində olur. Evdə sakitçilikdi. Ata yaxşılaşır deyəsən…

Amma məncə O yaxşı deyil artıq…

Gecə yata bilmirəm,bəlkə də ona görə…

Çünki,yuxularımda

Ana hələ ağlayır… Ata hələ qışqırır…

Ata itələyir,Ana yıxılır..

Atanın “Güclü” qolları yenə göylərə qalxır…

Ananın üzü yenə boyanır…

BÜTÜN RƏNGLƏRƏ NİFRƏT EDİRƏM ARTIQ…

 

Fəridə Qasımova

AMEA-nın Doktorantı,kiçik elmi işçi

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşağınıza AUTİZM Diaqnozu Qoyulub??!

Autizm diaqnozu ilə mərkəzimizə bir uşaq gətirmişdilər. Onda bir sıra artıq hərəkətlər, göz kontaktının olmaması müşahidə olunurdu. Sözləri təkrarlayırdı, əmrlərə tabe olmurdu.

Yeni mühitə, yeni geyimlərə, yeni tanış olduğu insanlarla çətinliklə alışırdı. Autizmlə yanaşı olaraq uşaqda hiperaktivlik və isterik əlamətlər də müşahidə olunurdu.

İlk 4-5 dərs onun adaptasiya olunmasına, əmrlərin (gəl, otur, ver, qoy və s.) aşılanmasına, günlük planın tətbiq olunmasına həsr olunurdu.

Sonrakı dərslərdə onun inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq, işlərin tətbiqinə başlandı. Və iki aylıq seansdan sonra uşaqda ilkin dəyişikliklər müşahidə olunurdu. Əmrləri yerinə yetirir, “salam - sağ ol” deməsi formalaşmış, sadə özünəxidmət bacarığına yiyələnmiş, konkret yuxu və yemək rejimi formalaşmış, kiçik motorikası, passiv söz ehtiyatı orta səviyyədə inkişaf etmişdir.

Nəzərə alsaq ki, uşaqda autizm diaqnozu heç də yüngül formada deyildi, bütün bu göstəricilər irəliləyişin uğurlu olduğunu göstərir.

Həmin uşaq üçün aparılan pedaqoji işin təşkili qaydası “sadədən-mürəkkəbə” prinsipinə əsaslanırdı. Onun öz yaşı 4 yaş 2 aylıq olsa da İQ (ağıl yaşı) yaşı 1 yaş səviyyəsində idi. Onun yuxarıda qeyd etdiyimiz hərəkətlərinin aradan qalxmasının səbəbi intellektual yaşının artmasıdır.

Əziz oxucular, əgər sizin ailənizdə, qohumlarınızda, tanışların arasında autizm diaqnozlu uşaq varsa, onunla ev şəraitində aşağıdakı kimi işləməklə müəyyən dərəcədə irəliləyişlər əldə edə bilərsiniz:

  • kiçik motorikanı  (əl və barmaq) inkişaf etdirəcək oyunlar oynayaraq;
  • əmrləri aşılamaqla (al-ver, qoy, götür və s.)
  • salam- sağ ol öyrədin;
  • dəqiq günlük rejim tətbiq etməklə;
  • passiv söz ehtiyatı yaratmaqla.

Ən əsas isə unutmayın ki, uşağın diaqnozu nə olursa olsun, uşaq texnoloji vasitələrdən (televizor, kompüter və s.) uzaq olmalıdır. Uşaq öz işini çətinliklə etsə belə, özü yerinə yetirməlidir. Siz onu yerinə nə jaketini bağlayın, nə corabını geyindirin, nə də tökdüklərini toplayın. Ona məsuliyyəti bu xırda işləri gördürməklə tətbiq edə bilərsiniz.

Uşağın anasının da səhvi burada idi. O, uşağın paltarlarını geyindirir, demək olar ki, bütün işlərini onun yerinə özü edirdi. Bu da onun daha da ləngiməsinə səbəb olurdu.

Məsələhət görürəm ki, daha yaxşı nəticələr üçün mütəxəssis köməyindən yararlanın.

Məqaləmi dahi şəxslərdən birinin sözləri ilə bitirmək istəyirəm “Psixoloji narahatlığı olmayan insan yoxdur, bu narahatlığı aşan, onlarla yaşaya bilən insan vardır”.

FƏRİDƏ HƏSƏNOVA

Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin psixoloqu,

inkişaf geriliyi üzrə mütəxəssis

 

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşaqlar niyə torpaq yeyir??!

Anaların çoxu körpənin 6-24 aylığında topaq yeməsi halları ilə rastlaşır. Torpaq yemək uşaqlarda instiktiv haldır. Torpaq rahat əldə ediliyi üçün dəmir əskikliyi olan uşaqlar şüursuz şəkildə torpağa əl atırlar. Bundan başqa uşaqlar çirkli daşları, sementi, yaxud ayaqqabılarının altına yalayırlar. Bu zaman uşaqlar öz əli ilə özünü bir neçə təhlükəli xəstəliyə mübtələ edə bilər. Bu hal adətən parazitlərin yaranmasına gətirib çıxarır. 

ABŞ-ın kaliforniya Universitetinin tədqiqatlarına görə uşaqların torpaq yeməsinin əsas səbəbi uşaqlarda qan azlığının olmasıdır. Mütəxəssislər uşaqlarda qan azlığına əsas səbəb kimi dəmir çatışmamazlığını göstərirlər. Dəmir çatışmamazlığına səbəb isə normal qidalanmanın olmamasıdır. Uşaqlarda inkişaf zamanı dəmirə olan təlabat artır və bu təlabatı tərkibində dəmir olan qidalarla ödəmək mümkündür. Qanazlığının digər əlamətləri isə aşağıdakılardır:

  • halsızlıq
  • iştahsızlıq
  • rəngin solması
  • yorğunluq
  • iməkləmə və yeriməkdə gecikmə

Qanazlığının qarşısını almağın əsas yollarından biri körpənin ilk 6 ay ana südü ilə qidalanmasıdır. Müəyyən yaşdan sonra isə uşağa tərkibində dəmir olan ət, süd, yumurta, balıq, əncir və ərik qurusu, fındıq və qoz kimi qida məhsulları vermək lazımdır. Körpənizin torpaq yediyiniz müşahidə etsəniz, həkimə müraciət edin.

narinc.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşağım gecə altını isladır.....

 Yəqinki bir çox valideyni bu problem narahat edir. Enurez- uşağın fizioloji və ya psixoloji səbəblərdən yuxu əsnasında ya da oyanıq halda sidiyini saxlaya bilməməsidir. Gecələri altını islatma bir çox uşağın yaşadığı problemdir. Oğlanlarda qızlara nisbətən çox təsadüf olunur.

  Sidik ifrazı zamanı sidik kanalı əzələləri boşalmalı, qarın və sidik kisəsi əzələləri isə eyni vaxtda yığılmalıdır. Bütün bu proses sinir sistemi tərəfindən avtomatik tənzimlənsə də uşağın özü tərəfindən buna nəzarət edilir. 3 yaşına kimi uşaqlarda sinir sistemi prosesə nəzarət edə biləcək səviyyədə inkişaf etmədiyi üçün bu avtomatik şəkildə qeyri-iradi baş verir. Yəni sidik kisəsi dolan kimi sidik kanalı əzələləri boşalır və uşaq sidik ifraz edir. 3 yaşından sonra (ən gec 5 yaşa kimi ) uşaqlarda sinir sistemi inkişaf edərək şüurlu şəkildə nəzarəti formalaşdırır. Artıq uşaqda sidiyə getmək istəyi yaransada, o avtomatik həmin an sidiyə getmir, sfinktor (bükücü əzələ) sayəsində sidiyi saxlaya bilir. Normada uşaqlar 2 yaşdan etibarən böyük tualet vərdişini, 2-3 yaş arası kiçik tualet vərdişini nəzarətdə saxlamalıdır. 5 yaşa kimi formalaşmayıbsa artıq narahat olmaq lazımdır.

  Əgər hər hansı fizioloji (böyrək, sidik kisəsi, ifrazat yollarında pozğunluq, bağısaq qurdları və s.) səbəb və genetik faktor (yəni ana və ya ata xəttində enurez ) müşahidə olunmursa enurezin səbəbi psixolojidir. Bunlar aşağıdakılardır:

  • Valideynlərin təzyiqə çevrilmiş nəzarəti nəticəsində yaranan psixoloji tvavmalardır. Karşokda uşaqlar uzun müddət oturanda  (“anal” mərhələ, psixoseksual inkişaf mərhələsi zamanı həzz mərkəzi cinsi orqanlar olur) öz nəcislərini bükücü əzələdə saxlayaraq ondan həzz alırlar. Valideynlər bunu nəzərə almayıb tələsdirirlər ki, buda uşaqların psixikasına mənfi təsir göstərir. Gecə altını isladanda isə danlayır, cəzalandırır, gecələr vaxtsız oyadıb tualetə aparır və ya narahat yataq düzəldirlərki narahat yatsın yerini islatmasın. Bütün bunlar isə yataq islatmanı daha da gücləndirir.
  • Valideynlər arası konfliktlər uşaqlarda gərginlik yaradır. Gecə narahat yatır və onlarda qaranlıq fobiyaları yaranır. Bununla əlaqədar sidik ifrazı idarəsinə nəzarət edə bilmirlər.
  • Qardaş-bacı qısqanclığı, ailəyə ikinci övlad gəldikdən sonra ilk uşaq valideynlərinin artıq onu sevmədiyini düşünür və çıxış yolunu özünü körpəyə bənzətməkdə görür. Bu zaman barmaq əmmə,  yersiz şikayətlər və gecələri yataq islatmalar müşahidə olunur.
  • Yeni evə köçülən zaman dəyişilmiş məkan çətin adaptasiya olan uşaqlarda gecə alt islatmalar yarada bilir.
  • Valideynlərin boşanması zamanı xüsusən azyaşlı uşaqlarda həyacan və gərginlik fonunda sidiyini saxlaya bilməmə halı yaranır.
  • Məktəb daxili yaşanan narahatlıqlat da enurəzə səbəb ola bilir. Belə hal olduqda valideynlər uşaqların məktəbdə həmyaşıdları və müəllimləri ilə hansı münasibətdə olduğunu aydınlaşdırmalı, imkan daxilində nevrotik amillərin aradan qalxmasına çalışmalıdır.

  Enurezə səbəb olan hallardan biri də nevzorlardır. Nevrozla əlaqədar olan enurez daimi deyil yalnız gərginlik zamanı müşahidə olunaraq sakitlik halında keçib getmə ilə özünü göstərir. Nevrozlu uşaqların yuxusu səthi olur. Onlar müxtəlif yuxular görür, yatmış uşaq yuxudan duranda altının islandığını görüb böyük təşfiş keçirirlər.

  Nevrozabənzər hallarda baş verən enurez , adətən, dövrü xarakter daşıyır və gecə ərzində bir neçə dəfə təkrar oluna bilir. Belə enurez yorğunluq zamanı intensivləşsə də həyəcandan asılı olmur. Sidik qaçırma olduqda uşaqlar həyəcanlanmır, yuxu görmür, yuxusu dərin olur hətta altın isladanda yuxudan oyanmır. Belə uşaqlarda çox zaman baş ağrısı, baş gicəllənmə ,yorğunluq qeyd olunur. Onlar fikirlərini tez toplaya bilmir, diqqətləri dağınıq olur. Belə uşaqlar məktəbdə dərsləri yaxşı qavraya bilmirlər.

  Nevrozabənzər hallar mərkəzi sinir siseminin zədələnmələrinin (fəsadlaşmış doğuş, uzunmüddətli hipoksiya) baş beyin, onurğa beyin travmaları (yıxıldıqdan sonra ) sinir sistemi infeksiyaları (meningit, ensefalit) keçirmiş olan uşaqlarda daha çox rast gəlinir. Qeyd edilən bütün bu faktorlar sidik ifrazı orqanlarının sinir sistemi tərəfindən tənzimlənməsini pozur. Müayinə məqsədilə enurezli uşağı mütləq nervpatoloq və uroloqa göstərmək lazımdır. Müalicə isə enurezə səbəb olan haldan asılı olaraq seçilir. Lakin səbəbdən asılı olmayaraq aşağıdakıları etmək şərtdir.

-  Gərginlik və stressiz keçən sakit şəraitin yaradılmalıdır. (televizora baxış müddəti azaldılmalı)

-  Pəhriz: 18:00dan (yaxud heç olmasa yatmazdan 3 saat əvvəldən) qida qəbulu və sidikqovucu təsirə malik məhsullardan uzaq gəzilməlidir. (xiyar ,alma ,süd və s)

- Yatmağa 1saat qalmış hər 20dəq dən bir uşağ 3dəfə sidik ifraz etməyə göndərməlidir.

- Uşağın yatağı isti və rahat olmalıdır.

-  Qarın, bel əzələlərinin möhkəmləndirilməsi uçün üzgüçülük, velosiped sürməklə məşğul olmaq və müalicəvi bədən tərbiyəsi hərəkətlərinin yerinə yetirmək lazımdır.

  9-11 yaşa kimi əksərən sidik ifrazına nəzarət tam formalaşmış olur. Enurez özündən sonra iz qoymadan keçib gedir. Buna baxmayaraq xəstəlik aşkar edildiyi vaxtdan mütləq müalicə edilməlidir. Əks halda sidik sistemi infeksiyaları (pielonefrit və s) və ya nevroz, gələcəkdə cinsi zəiflik və sonsuzluq yarana bilər.
Eyni zamanda gecə altını islatmaları olduğuna görə başqa yerdə gecələməyən , tətilə gedə bilməyən , ətrafı tərəfdən reaksiya gorən, bu vəziyyətindən utanc duyan bir uşaq psixoloji baxımdan nə qədər travma alır?! Təsəvvür edirsinizmi? Bu səbəblə yataq islatma problemini ailənizin problemi olmaqdan çıxarın və mütəxəssisə müraciət edərək üzərində çalışın.

Nuridə Əliyeva

NARINC UŞAQ PSİXOLOGİYA MƏRKƏZ-inin psixoloqu

 

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşaq Bezləri Haqqında Nə Bilirik??!

 Texnologiyanın inkişafını nəzərə alsaq, əvvəllər ana olmaq daha çətin idi deyə bilərik. Buraya təkcə yeni çıxan elektronik avadanlıqlar daxil deyil. Söhbət anaların həyatını yüngülləşdirən uşaq bezlərindən gedir. 

Yaxın keçmişdə analar uşağı bələyəndə, gəzməyə aparanda və tualetə getməyi öyrənənə qədər parça bezlər işlədiblər. Artıq neçə illərdir ki, hazır uşaq bezləri satılır. Bu bezlər analara «nəfəs almağa imkan versə də», maddi cəhətdən ailənin büdcəsinə ziyan verir. Bəziləri bezlərin uşaq sağlamlığı üçün zərərli, bəziləri isə heç bir zərərin olmadığı iddia edir. Xüsusən də yaşlı nəsil bezlərin əleyhinə çıxır. Amma bezlər elə hazırlanıb ki, onların körpənin dərisinə dəyən hissəsi quru qalır, dəri nəmişliyə məruz qalmır. 
Bezlərin oğlan uşaqlarında sonsuzluğa səbəb olduğunu fikirləri də tez-tez səslənir. Belə fikirlər çox səslənsə də, dəlilərlə hələ sübut edilməyib. Bu sonsuzluq halları birdəfəlik bezlərdə deyil, məhz adi tənzif bezlərdə böyüyən kişilərə də aid edilir. Birdəfəlik bezlərə qarşı səslənən daha bir irad uşaqların güvəcə (rus dilində — qorşok) gec alışmasıdır. 
Əslində, bu, bezlərlə əlaqədar deyil. Paltarının yaş olduğunu hiss etməyən uşaqda lazımi refleks sönür — o, sidiyə getmək istədiyi siqnalını verə bilmir. Amma bu o demək deyil ki, uşaq özünü idarə edə bilmir. Sadəcə, uşaq güvəcə normal vaxtından 2-3 ay gec öyrəşir. Əgər bu, valideynləri narazı salırsa, onda uşaqlara birdəfəlik bezləri yalnız axşamlar geyindirmək məsləhət görülür. Yəni gündüz vaxtı uşağı güvəcə alışdırmaq olar. Heç bir daxili orqan bezlərdən əziyyət çəkmir. 
Amerika və Qərbi Avropada 30-35 ildir ki, birdəfəlik bezlərdən istifadə edilir və ciddi zərəri hələ ki, aşkar edilməyib. İllər keçdikcə bez istehlakçıları daha keyfiyyətli bezlər istehsal etməyə nail olurlar. Bezlər daha təbii materiallardan hazırlanır və tərkibinə uşaq dərisini incitməyən maddələr vurulur, çəki isə əvvəl çıxan bezlərlərlə müqayisədə çox yüngüldür. Bir bezin çəkisi təxminən 50 qramdır.

Bezlərin lazım olduğundan artıq istifadəsini və keyfiyyətsiz olduğunu nəzərə alsaq, uşağa mənfi təsiri qaçılmazdır. Mütəxəssislər bezlərin 3 saatdan bir dəyişdirilməli olduğunu söyləyir. Bezlər hər yaş qrupuna uyğun alınmalıdır, həm də uşağın hansı çəkidə olması da nəzərə alınmalıdır. Körpələr tualetə getməyi vərdiş etdikdən sonra bezlərdən ancaq gəzməyə çıxanda və gecələr qoyulmalıdır. 
Gənc analar bezlərdən düzgün istifadə edə bilmir. Bu barədə heç bir məlumatınız yoxdursa, narahat olmayın! 
Uşağın dərisininin hava keçirməsinə mane olmamalı, quru saxlayan və səpdirməyən bezlər alınmalıdır.
Kağız ya da pambıq bezlərə üstünlük verilməlidir.
Uşağı bütün gün eyni bezdə saxlamaq olmaz.
Yalnız keyfiyyətli bezlərdən istifadə edilməlidir.
Gündə bir neçə saat uşağın yumşaq yeri havaya verilməlidir.
Bəzən yumşaq yerə krem vurmalıdır.
Uşaq hər gün çimizdirməli və ya yuyulmalıdır.

Dərisi bişərsə: 
1. Uşaqlarda bakteriyaları öldürmək üçün hər şeydən əvvəl əllərinizi yuyun. Uşağın bezini dəyişdirərkən yerə dəsmal ya da alt dəyişdirmə örtüsü sərin.
2. Çirkli bezi uşağın əynindən dərhal çıxarın. Kənarlarını bağlayıb paketə qoyub atın. 
3. Uşağın arxasını diqqətlə silin. Qız uşaqları genital bölgədən axraya, oğlan uşaqlarını isə cinsəl orqanlarını sonra arxasını silin. Oğlan uşaqlarının cinsiyyət orqanı yaxşı silinməlidir. Hər dəfə salfetin təmiz tərəfi ilə silməyə diqqət göstərilməldir.  
4. Nəm salfetlə sildikdən sonra quru dəsmalla silin, ya da qurumağını gözləyin. 
5. Körpənin ayaq biləklərini tutaraq yavaşca iki yana ayırın. Sonra təmiz bezi uşağın qarnını sıxmayan formada yerləşdirin və yapışqan bantları yapışdırın.
6. Dəyişdirdikdən sonra əllərinizi yuyun. 
7. Birdəfəlik bezlərdən körpənin qarın problem olarsa, istifadəsi bir müddətlik dayandırılmalıdır. 

Yalnız gigiyenik sertifikatı olan keyfiyyətli bezlər alın. Keyfiyyətsiz bezlər dəri zədələnməsinə səbəb olur. Həmçinin qənaət etmək məqsədilə uşağı eyni bezdə uzun zaman saxlasanız, yenə də dermatit əmələ gələ bilər. Amma bəzi uşaqlarda keyfiyyətli bezlərdən istifadə edildikdə belə dermatit müşahidə olunur. Uşağın dərisi bezin hazırlandığı materiala reaksiya verir. Bu zaman bezlərdən istifadə qadağandır. Amma belə uşaqların sayı çox azdır. 
Uşaq bezlərinin üstnüdə əyləncəli və rəngli fiqurların da olması vacibdir. Çünki oyuncaqları sevməyən uşaqlar yoxdur. Təcrübəli analar, sevimli fiqurların və rənglərin uşaqların üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğundan xəbərdardır. Körpələrin əl və ayaq hərəkətləri inkişaf edəndə, bezlərini çıxarmaq üçün çalışdıqlarını görəcəksiniz. Körpələr bezi xoşlamadığı üçün deyil, çılpaq qalmağı çox sevdiyi üçün çıxarmağa çalışırlar. Bezin üstündəki oyuncaq şəkilləri isə körpələri bezi mənimsəməyini asanlaşdırır.
narınc.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Bacı-Qardaş Qısqanclığı...

Qısqanclıq həyatın hər dövründə yaşanan bir duyğudur.Qısqanclıq gözlənilən maraq, diqqət, sevgi və şəfqət əksikliyinə verilən təbii bir cavabdır. Uşaqlıqda bu hislər artıq 2 yaşından etibarən baş qaldırır. 

Uşaq, hər kəsin özündən daha yaxşı olduğunu və özünün hər kəsdən daha az sevildiyini düşünməyə başlayır. Amma ailəyə ikinci uşaq gəldiyi zaman bu hislər daha da gərginləşir.Ailəyə yeni bir qardaş və ya bacının gəlməsi, bir uşaq üçün qəbul etməsi həqiqətən çox çətin olan bir vəziyyətdir. Uşağın yeni qardaş və ya bacısını  qəbul edə bilməsi  uşağın yaşı, ailənin uşaqla münasibəti  və uşağın şəxsiyyətinin inkişafı və s.bu kimi bir çox  faktorlardan asılıdır. Qardaş-bacı qısqanclığını tamamilə qarşısı alına bilməz.Çünki bu qisaqnclıq bir uşağın psixi inkişafı üçün önəmlidir. Buna görədə də bu qısqanclığı uşağın saglam inkişafı üçün sağlam rəqabətə çevirə bilərsiniz

Əğər uşağınız yeni doğulmuş körpəyə müraciyətlə “kaş ki hec olmasaydın”, “sənə nifrət edirəm” və s. bu kimi ifadələr işlədirsə deməli artıq qısqanclıq baş qaldırıbdır. Bir çox hallarda uşaqlarda qısqanclıq reqresiya(geriyə dönüş) ilə müşahidə olunur, yəni uşaqlar körpə kimi sosqa əmmək,yatağını islatmaq, tək başına yemək yeməmək və s.kimi davranışlar göstərirlər. Bəzi hallarda isə uşaqlar sevilmədiyini hiss edərək özlərinə qapanarlar. Heç kəslə ünsiyyətə girməzlər.Tez-tez müşahidə olunan davranış isə böyük uşaqların özlərindən kiçiklərə fiziki ziyan verməsidir(cimdikləmə,vurma, yerə atma və s).Uşağınızda bu cürə halları müşahidə edirsinizsə deməli artıq uşaqlar arasında qısqanclıq başlayıb.

 

Uşaqlarınız arasında qardaş-bacı qısqanclığı varsa nə etməlisiniz?
Əvvəlcə bunu unutmayın ki, əgər uşağınızda qısqanclıq müşahidə edirsinizsə onu buna görə cəzalandırmayın, duyğularının haqlı və normal bir duyğu olduğunu qəbul etməlisiniz. Uşaqdan böyük olmasını tələb etməyin. Ondan ən qiymətli oyuncaqlarını, ən sevdiyi ailə fərdlərini, otağını paylaşmasını gözləməyin. Çünki bunu tələb edirsinizsə uşağınıza əvvəlkindən daha çox diqqət və sevgi göstərməlisiniz. Amma artıq ailəyə ikinci uşaq gəlib və onun da diqqət,qayğı və sevgiyə ehtiyacı vardır. Bu vəziyyətdə böyük uşağa əvvəlkindən daha cox vaxt ayırmaq çox çətin olur.Uşaq artıq qarşılığında daha yorğun, onun nazı ilə daha az oynayan bir ana, daha az diqqər ayıran bir ata görür.  .Eyni şərtlər bizə də təqdim olunsaydı , biz də bu dəyişikliklərdən narazı olardıq. Bunun səbəbkarını yeni ailəyə gələn uşaqda görürlər . Bu zaman onunla çox ünsiyyət qurun və onun halını anladığınızı göstərin:"Başa düşürəm səninlə daha az oyun oynayıram və bu sənə pis təsir edir.","Balaca qardasın (bacın) qədər çox ağlayır deyilmi, istədiyin kimi səninlə oyun da oynamır. Amma bir az səbirli olsan qardaşının (bacının) böyüdüyünü görəcəksən və o səninlə oynaya biləcək"

Uşağınızın körpəni rəqib görməməsi üçün bəzən analar “sən böyüksən”, “o balacadı” və s bu kimi ifadələr işlədirlər. Amma bunu sözlə deməklə uşağı özündən kiçik bacı və ya qardaşının başa düşəcəyini gözləməyin. Bunun əvəzinə onun böyük olduğunu əməldə göstərməsinə kömək edin. Balacanın altını təmizləməsində, onu yedizdirməsində və s bu kimi hərəkətləri etməklə uşağınız balacanın ondan asılı olduğunu görəcək və bu qısqanclıq duyğusu azalacaqdır.

Arada böyük uşağınızla təkbətək zamanda bir az gəzintiyə çıxın. Onun köpəli oyuncaqlarına,geyimlərinə birlikdə baxın, onunla necə oynadığınızı danışın.

Unutmayın ki qardaş-bacı  qısqanclığı hər uşağın yaşayacağı normal bir duyğudur. Əsası odur ki, siz öz uşağınızı anlamalı və ona bu hislərini düzgün istiqamətlənməsi üçün kömək etməlisiniz.

narınc.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

SƏNDƏN ZƏHLƏM GEDİR!!! (Uşaqlarda İsterika)

Hər birimiz ətrafımızda olan uşaqları müşahidə edərkən onların müxtəlif psixologiya və müxtəlif davranış tərzi nümayiş etdirdiklərini görürük. Biz isə bu davranış tərzlərinin səbəblərini araşdırır və nədən qaynaqlandığını bilmək istəyirik. 
Son zamanlar daha çox müşahidə etdiyimiz – isterik uşaq tipidir.
Qeyd edək ki, isterik uşaqlar valideynlərini “idarə edir” və bunu yetəri qədər bacarırlar. Bu cür idarəetmə manipulyasiya adlanır. Nə qədər qəribə olsa da 3-yaşında uşaqlar artıq profesional manipulyatorlardır. Onlar valideynlərinin zəif damarını bilir və bundan öz istəklərini yerinə yetirmək üçün istifadə edirlər. Başqa sözlə, uşaq bir şey istəməyə başladıqda, məsələn: nəyinsə alınmasını tələb edərkən qarşı tərəfi məcbur etmək üçün, ağlamağa, ayağını yerə vurmağa, yerdə sürünməyə və s.bu kimi isterik hərəkətlər etməyə başlayır. Bu zaman bəzi valideynlər, ətrafdakıların qınağından utandığı üçün, yaxud bu davranışın fəsadlarından qorxduğu üçün dərhal uşağın istədiyini etməyə çalışır.Günü gündən bu kimi davranışların sayının artması valideyinlərdə suallar yaradır, bu tərbiyəsizlikdir, yoxsa xəstəlik? Bu hallar görəsən nə vaxta kimi davam edəcək?
Məlumdur ki, kiçik uşaqlar öz hisslərini idarə etməyi bacarmırlar və bu kifayət edir ki, uşaq isterik hərəkətlərə əl atsın. Ancaq təkcə səbəb bu deyil. Bu zaman 2 yaşında olan uşaqda baş verən dəyişikliyi nəzərə almaq lazımdır. Çünki uşaq gözünü ilk açdığı dövrdən hamı onun nazı ilə oynayıb, diqqət göstərib, rahatlığını təmin etmək üçün əllərindən gələni ediblər. Lakin uşaq təxminən 2 yaşına çatanda ətrafdakıların ona qarşı diqətinin azaldığını hiss edir və anlayır ki, valideyn onun dediyini yox, o valideynin dediyini etməlidir. Bu isə uşaq üçün qəbuledilməz olduğuna görə, bu kimi isterik hərəkətlər ortaya çıxmış olur. Uşaqlar isterik hərəkətlər edərkən ən çox əl atdıqları davranışlar bunlar olur: qışqırmalar, özünü yerə vurmalar, tüpürmələr, “mən səni çox istəmirəm”, “səndən zəhləm gedir” kimi ifadələr və s. Balaca manipulyatorlar bunları etməklə valideynlərinə təsir edəcəklərini düşünürlər. Bəzən, isterik uşaqlarda həqiqətən istədiklərinə nail ola bilmədikdə qusma, ürək getmə, qıc olma kimi davranışlar sərgiləyə bilər. Bu cür davranışla valideyinlərinin həyacanlandığını görən manipulyatorlar bundan mütamadi istifadə etməyə başlayırlar. 
Əziz valideyinlər uşaqlarda bu kimi isterik davranışlara istənilən yaş dövründə rast gəlmək olar. Bu halların baş verməməsi və aradan qaldırması üçün valideynlər səbrli, soyuqqanlı olub, düzgün yanaşma tərzini tapmalıdırlar. Məsələn belə halda uşağın üzərinə çox düşməmək, başqalarının nə deyəcəyindən narahat olmadan onun sizin istəyinizə tabe olmasını gözləmək lazımdır.Unutmayın əgər biz uşaqlarımızı idarə ediriksə ailədə tərbiyə işi normaldır, əgər onlar bizi idarə edirsə düzgün tərbiyədən söhbət gedə bilməz. 

Ayşən Rza

NARINC UŞAQ PSİXOLOGİYA MƏRKƏZİ-nin uşaq psixoloqu

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşağım qucağımdan düşmür!!! Nə Etməli?!

Uşağım qucağımdan düşmür...

 lk addımlarını atmaq uşağınız üçün möhtəşəm bir yenilikdir. Aylarla qucaqda daşındıqdan sonra uşaq azad, arzuladığı yerə gedə bilmək üçün son dərəcə həyəcanlı olur.Ancaq bəzi uşaqlar,bu ilk həyəcanı bitdiyi zaman yeriməkdənsə qucaqda gəzməyin daha yaxşı olduğuna qərar verir. Yeriməmək üçün inad etməyə və qucaqda daşınmaq üçün israr etməyə başlayır. Bir zamanlar getmək üçün çırpınan kiçik balanız, qıçlarınıza yapışaraq “Məni qucağına götür” deyə ağlayıb getməmək üçün nə lazımdırsa edir.Əgər belə bir vəziyyətdəsinizsə sizə bir neçə ipucu verim:

Yeriməyi əyləncə halına gətirin

Uşağınız gedərkən onu əyləndirmənin yollarını tapın; yolda gördüyünüz bütün heyvanları,quşları göstərin, səki daşlarının üzərinə çıxardıb düşürün,oynadın. Mahnı oxuyaraq ya da yolda gördüyünüz çiçəklərə baxmaq üçün dayanın,diqqətini başqa istiqamətə çəkin.

Onu köməkçiniz edin

Mağazaya getdiyiniz zaman uşağınızın kömək etməsinə icazə verin. Alış-veriş siyahısının bir kopiyasını ona verin (itirmə ehtimalına qarşılıq bir siyahı da özünüzdə saxlayın). Dönərkən qırılmayacaq yüngül şeylərin olduğu bir paketi daşımasına icazə verin. Onun köməyi olmadan bu qədər şeyi evə apara bilməyəcəyinizi söyləyin.

Tələsgənlik etməyin

Bunu unutmayın : uşağınızın qıçları sizinkilərdən qısadır və sizin atdığınız addımların 2-3 mislini atmaq, yəni daha çox getmək məcburiyyətindədirlər. Təbii olaraq sizdən daha əvvəl yorulacaq. Mümkün olduğu qədər onun ritminə uyğun gedin və yorulmaması üçün tez-tez kiçik fasilələr verin.Uşağınız evə qədər getməməkdə israr edirsə, yolun bir qisimini getsə bir qisimində onu qucağınıza götürəcəyinizi söyləyin. Beləliklə hər istədiyini etdirməyəcəyini,həm də yeriməsinin vacibliyini öyrənəcək.

Səylərini təqdir edin

Qısacıq bir məsafə belə olsa gedişini tamamladığı zaman mütləq uşağınızı təqdir edib “ afərin” deyin. Artıq böyüdüyünü və getdiyiniz yerlərdə sizə kömək edəcəyini söyləyin. (narınc.az)

 

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Necə Danışmalıyıq ki,Uşağımız Bizi Dinləsin?!

“Necə danışmalıyıq, ki uşaq bizi dinləsin?” və “Necə dinləməliyik ki, uşaq bizə hər bir narahatçılığını anlatsın?” bu kimi suallar valideynləri çox düşündürür.

Bəzən, biz valideynlər uşağın hisslərinə fikir vermirik. Məslən, ata futbol verilişini izləyir və bu zaman oğlu narazı halda ona müraciət edir:
- Ata, Orxan məni vurdu, məndə onu vurdum, sonar o məni...
Ata gözlərini televizordan çəkməyərək uşağa deyir:
- Davam elə!
- Yox, sən məni dinləmirsən.
- Mən həm səni dinləyirəm, həm də futbola baxıram. Davam elə!
Bu zaman uşaq başını aşağı salır və deyir:
- Yaxşı, bu o qədər də vacib deyil.
Razılaşın ki, bu vəziyyət sizə də tanışdı. Çoxumuz uşaqlıda bununla üzləşmişik. Buna baxmayaraq, uşaqlıqda valideynlərimizin bizi dinləməsinə, dərdimizə şərik olmasına ehtiyacımız olub. Ona görə də hər bir valideyn öz övladına hisslərini anlatmağa imkan yaratmalıdır.
Bunun üçün aşağıdakı qaydalara riayət etmək lazımdır:
- Uşağı diqqətlə dinləyin;
- Onun anlatdıqlarını bu cür sözlərlə təsdiqləyin:
“Bəli”, “Aha”, “Başa düşürəm” ;
- Ona hisslərini izah edin. Məsələn, “Sən yorulmusan, ona görə belə danışırsan” və yaxud “Sənə maraqlı deyil, ona görə də məni başa düşmədin” və s.;
- Uşağa hiss etdirin ki, siz onun arzularına şəriksiniz. Bunu fantaziya üsulu ilə etmək olar. Məsələn, “Mən istəyərdim ki, indi sənin üçün göydən bir dənə banan düşsün”;
- Heç vaxt onun sözünü yarımçıq kəsməyin.
Bu qaydalara valideyn dərk edərək əməl etməlidir. Çünki uşaqlar səmimiyyət, kömək, özlərinə dayaq və müdafiə tələb edirlər. Uşaqları adətən onların sözlərini təkrarlamaq qıcıqlandırır.
Məsələn:
Anar: Mən daha Raufla danışmıram. O, pisdir.
Ana: Sən daha Raufla danışmırsan!
Anar: Axı niyə təkrarlayırsan? O sözü mən dedim.
Valideynin düzgün reaksiyası bu cür olmalı idi:
- Yəqin, Rauf sənin xətrinə dəyib, ona görə də sən onunla oynamaq istəmirsən.

Həssas uşaqlar isə kədərlənən zaman sadəcə susmaq və valideynlərinin yanında olmasını istəyirlər. Belə bir səhnəni təsəvvür edin: 10 yaşlı bir qız uşağı divanda uzanaraq ağlayır. Ana onu belə görüb sadəcə qucaqlayır və pıçıldayır: “Nə isə olub?” Onlar bir qədər susurlar. Nəhayət, qız deyir: “Çox sağ ol, ana”. Anaya balasının sakitləşməsi bəs edir. Uşaq isə bir müddət sonar öz otağında mahnı zümzümə etməyə başlayır...

Bəzən elə olur ki, uşaqlar laqeyd və tənbəl olmaqla yanaşı özlərinə təhqiredici sözlər də deyirlər. Məsələn, “Mən səfehəm, ona görə də dərsi anlamıram!” Bu zaman valideyn uşağa səfeh olmadığını izah etməli və ona dəstək olmalıdır.

  dushunce.az

Go Back

0 Şərh
 Posted in Uşaqlar

Uşaq bezləri


Bezlərin oğlan uşaqlarında sonsuzluğa səbəb olduğunu fikirləri də tez-tez səslənir. Belə fikirlər çox səslənsə də, dəlilərlə hələ sübut edilməyib. Bu sonsuzluq halları birdəfəlik bezlərdə deyil, məhz adi tənzif bezlərdə böyüyən kişilərə də aid edilir. Birdəfəlik bezlərə qarşı səslənən daha bir irad uşaqların güvəcə (rus dilində — qorşok) gec alışmasıdır.

Əslində, bu, bezlərlə əlaqədar deyil. Paltarının yaş olduğunu hiss etməyən uşaqda lazımi refleks sönür — o, sidiyə getmək istədiyi siqnalını verə bilmir. Amma bu o demək deyil ki, uşaq özünü idarə edə bilmir. Sadəcə, uşaq güvəcə normal vaxtından 2-3 ay gec öyrəşir. Əgər bu, valideynləri narazı salırsa, onda uşaqlara birdəfəlik bezləri yalnız axşamlar geyindirmək məsləhət görülür. Yəni gündüz vaxtı uşağı güvəcə alışdırmaq olar. Heç bir daxili orqan bezlərdən əziyyət çəkmir.

Amerika və Qərbi Avropada 30-35 ildir ki, birdəfəlik bezlərdən istifadə edilir və ciddi zərəri hələ ki, aşkar edilməyib. İllər keçdikcə bez istehlakçıları daha keyfiyyətli bezlər istehsal etməyə nail olurlar. Bezlər daha təbii materiallardan hazırlanır və tərkibinə uşaq dərisini incitməyən maddələr vurulur, çəki isə əvvəl çıxan bezlərlərlə müqayisədə çox yüngüldür. Bir bezin çəkisi təxminən 50 qramdır.


Bezlərin lazım olduğundan artıq istifadəsini və keyfiyyətsiz olduğunu nəzərə alsaq, uşağa mənfi təsiri qaçılmazdır. Mütəxəssislər bezlərin 3 saatdan bir dəyişdirilməli olduğunu söyləyir. Bezlər hər yaş qrupuna uyğun alınmalıdır, həm də uşağın hansı çəkidə olması da nəzərə alınmalıdır. Körpələr tualetə getməyi vərdiş etdikdən sonra bezlərdən ancaq gəzməyə çıxanda və gecələr qoyulmalıdır.

Gənc analar bezlərdən düzgün istifadə edə bilmir. Bu barədə heç bir məlumatınız yoxdursa, narahat olmayın!
Uşağın dərisininin hava keçirməsinə mane olmamalı, quru saxlayan və səpdirməyən bezlər alınmalıdır. Kağız ya da pambıq bezlərə üstünlük verilməlidir.
Uşağı bütün gün eyni bezdə saxlamaq olmaz.
Yalnız keyfiyyətli bezlərdən istifadə edilməlidir.
Gündə bir neçə saat uşağın yumşaq yeri havaya verilməlidir.
Bəzən yumşaq yerə krem vurmalıdır.
Uşaq hər gün çimizdirməli və ya yuyulmalıdır.

Dərisi bişərsə:
1. Uşaqlarda bakteriyaları öldürmək üçün hər şeydən əvvəl əllərinizi yuyun. Uşağın bezini dəyişdirərkən yerə dəsmal ya da alt dəyişdirmə örtüsü sərin.
2. Çirkli bezi uşağın əynindən dərhal çıxarın. Kənarlarını bağlayıb paketə qoyub atın.
3. Uşağın arxasını diqqətlə silin. Qız uşaqları genital bölgədən axraya, oğlan uşaqlarını isə cinsəl orqanlarını sonra arxasını silin. Oğlan uşaqlarının cinsiyyət orqanı yaxşı silinməlidir. Hər dəfə salfetin təmiz tərəfi ilə silməyə diqqət göstərilməldir.
4. Nəm salfetlə sildikdən sonra quru dəsmalla silin, ya da qurumağını gözləyin.
5. Körpənin ayaq biləklərini tutaraq yavaşca iki yana ayırın. Sonra təmiz bezi uşağın qarnını sıxmayan formada yerləşdirin və yapışqan bantları yapışdırın.
6. Dəyişdirdikdən sonra əllərinizi yuyun.
7. Birdəfəlik bezlərdən körpənin qarın problem olarsa, istifadəsi bir müddətlik dayandırılmalıdır.


Yalnız gigiyenik sertifikatı olan keyfiyyətli bezlər alın. Keyfiyyətsiz bezlər dəri zədələnməsinə səbəb olur. Həmçinin qənaət etmək məqsədilə uşağı eyni bezdə uzun zaman saxlasanız, yenə də dermatit əmələ gələ bilər. Amma bəzi uşaqlarda keyfiyyətli bezlərdən istifadə edildikdə belə dermatit müşahidə olunur. Uşağın dərisi bezin hazırlandığı materiala reaksiya verir. Bu zaman bezlərdən istifadə qadağandır. Amma belə uşaqların sayı çox azdır.

Uşaq bezlərinin üstnüdə əyləncəli və rəngli fiqurların da olması vacibdir. Çünki oyuncaqları sevməyən uşaqlar yoxdur. Təcrübəli analar, sevimli fiqurların və rənglərin uşaqların üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğundan xəbərdardır. Körpələrin əl və ayaq hərəkətləri inkişaf edəndə, bezlərini çıxarmaq üçün çalışdıqlarını görəcəksiniz. Körpələr bezi xoşlamadığı üçün deyil, çılpaq qalmağı çox sevdiyi üçün çıxarmağa çalışırlar. Bezin üstündəki oyuncaq şəkilləri isə körpələri bezi mənimsəməyini asanlaşdırır.Uşaq bezləri

Uşaq bezləri


Texnologiyanın inkişafını nəzərə alsaq, əvvəllər ana olmaq daha çətin idi deyə bilərik. Buraya təkcə yeni çıxan elektronik avadanlıqlar daxil deyil. Söhbət anaların həyatını yüngülləşdirən uşaq bezlərindən gedir.
Yaxın keçmişdə analar uşağı bələyəndə, gəzməyə aparanda və tualetə getməyi öyrənənə qədər parça bezlər işlədiblər. Artıq neçə illərdir ki, hazır uşaq bezləri satılır. Bu bezlər analara «nəfəs almağa imkan versə də», maddi cəhətdən ailənin büdcəsinə ziyan verir. Bəziləri bezlərin uşaq sağlamlığı üçün zərərli, bəziləri isə heç bir zərərin olmadığı iddia edir. Xüsusən də yaşlı nəsil bezlərin əleyhinə çıxır. Amma bezlər elə hazırlanıb ki, onların körpənin dərisinə dəyən hissəsi quru qalır, dəri nəmişliyə məruz qalmır.


Bezlərin oğlan uşaqlarında sonsuzluğa səbəb olduğunu fikirləri də tez-tez səslənir. Belə fikirlər çox səslənsə də, dəlilərlə hələ sübut edilməyib. Bu sonsuzluq halları birdəfəlik bezlərdə deyil, məhz adi tənzif bezlərdə böyüyən kişilərə də aid edilir. Birdəfəlik bezlərə qarşı səslənən daha bir irad uşaqların güvəcə (rus dilində — qorşok) gec alışmasıdır.

Əslində, bu, bezlərlə əlaqədar deyil. Paltarının yaş olduğunu hiss etməyən uşaqda lazımi refleks sönür — o, sidiyə getmək istədiyi siqnalını verə bilmir. Amma bu o demək deyil ki, uşaq özünü idarə edə bilmir. Sadəcə, uşaq güvəcə normal vaxtından 2-3 ay gec öyrəşir. Əgər bu, valideynləri narazı salırsa, onda uşaqlara birdəfəlik bezləri yalnız axşamlar geyindirmək məsləhət görülür. Yəni gündüz vaxtı uşağı güvəcə alışdırmaq olar. Heç bir daxili orqan bezlərdən əziyyət çəkmir.

Amerika və Qərbi Avropada 30-35 ildir ki, birdəfəlik bezlərdən istifadə edilir və ciddi zərəri hələ ki, aşkar edilməyib. İllər keçdikcə bez istehlakçıları daha keyfiyyətli bezlər istehsal etməyə nail olurlar. Bezlər daha təbii materiallardan hazırlanır və tərkibinə uşaq dərisini incitməyən maddələr vurulur, çəki isə əvvəl çıxan bezlərlərlə müqayisədə çox yüngüldür. Bir bezin çəkisi təxminən 50 qramdır.


Bezlərin lazım olduğundan artıq istifadəsini və keyfiyyətsiz olduğunu nəzərə alsaq, uşağa mənfi təsiri qaçılmazdır. Mütəxəssislər bezlərin 3 saatdan bir dəyişdirilməli olduğunu söyləyir. Bezlər hər yaş qrupuna uyğun alınmalıdır, həm də uşağın hansı çəkidə olması da nəzərə alınmalıdır. Körpələr tualetə getməyi vərdiş etdikdən sonra bezlərdən ancaq gəzməyə çıxanda və gecələr qoyulmalıdır.

Gənc analar bezlərdən düzgün istifadə edə bilmir. Bu barədə heç bir məlumatınız yoxdursa, narahat olmayın!
Uşağın dərisininin hava keçirməsinə mane olmamalı, quru saxlayan və səpdirməyən bezlər alınmalıdır. Kağız ya da pambıq bezlərə üstünlük verilməlidir.
Uşağı bütün gün eyni bezdə saxlamaq olmaz.
Yalnız keyfiyyətli bezlərdən istifadə edilməlidir.
Gündə bir neçə saat uşağın yumşaq yeri havaya verilməlidir.
Bəzən yumşaq yerə krem vurmalıdır.
Uşaq hər gün çimizdirməli və ya yuyulmalıdır.

Dərisi bişərsə:
1. Uşaqlarda bakteriyaları öldürmək üçün hər şeydən əvvəl əllərinizi yuyun. Uşağın bezini dəyişdirərkən yerə dəsmal ya da alt dəyişdirmə örtüsü sərin.
2. Çirkli bezi uşağın əynindən dərhal çıxarın. Kənarlarını bağlayıb paketə qoyub atın.
3. Uşağın arxasını diqqətlə silin. Qız uşaqları genital bölgədən axraya, oğlan uşaqlarını isə cinsəl orqanlarını sonra arxasını silin. Oğlan uşaqlarının cinsiyyət orqanı yaxşı silinməlidir. Hər dəfə salfetin təmiz tərəfi ilə silməyə diqqət göstərilməldir.
4. Nəm salfetlə sildikdən sonra quru dəsmalla silin, ya da qurumağını gözləyin.
5. Körpənin ayaq biləklərini tutaraq yavaşca iki yana ayırın. Sonra təmiz bezi uşağın qarnını sıxmayan formada yerləşdirin və yapışqan bantları yapışdırın.
6. Dəyişdirdikdən sonra əllərinizi yuyun.
7. Birdəfəlik bezlərdən körpənin qarın problem olarsa, istifadəsi bir müddətlik dayandırılmalıdır.


Yalnız gigiyenik sertifikatı olan keyfiyyətli bezlər alın. Keyfiyyətsiz bezlər dəri zədələnməsinə səbəb olur. Həmçinin qənaət etmək məqsədilə uşağı eyni bezdə uzun zaman saxlasanız, yenə də dermatit əmələ gələ bilər. Amma bəzi uşaqlarda keyfiyyətli bezlərdən istifadə edildikdə belə dermatit müşahidə olunur. Uşağın dərisi bezin hazırlandığı materiala reaksiya verir. Bu zaman bezlərdən istifadə qadağandır. Amma belə uşaqların sayı çox azdır.

Uşaq bezlərinin üstnüdə əyləncəli və rəngli fiqurların da olması vacibdir. Çünki oyuncaqları sevməyən uşaqlar yoxdur. Təcrübəli analar, sevimli fiqurların və rənglərin uşaqların üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğundan xəbərdardır. Körpələrin əl və ayaq hərəkətləri inkişaf edəndə, bezlərini çıxarmaq üçün çalışdıqlarını görəcəksiniz. Körpələr bezi xoşlamadığı üçün deyil, çılpaq qalmağı çox sevdiyi üçün çıxarmağa çalışırlar. Bezin üstündəki oyuncaq şəkilləri isə körpələri bezi mənimsəməyini asanlaşdırır.

narinc.az

 

 

Uşaq bezləri

Uşaq bezləri


Texnologiyanın inkişafını nəzərə alsaq, əvvəllər ana olmaq daha çətin idi deyə bilərik. Buraya təkcə yeni çıxan elektronik avadanlıqlar daxil deyil. Söhbət anaların həyatını yüngülləşdirən uşaq bezlərindən gedir.
Yaxın keçmişdə analar uşağı bələyəndə, gəzməyə aparanda və tualetə getməyi öyrənənə qədər parça bezlər işlədiblər. Artıq neçə illərdir ki, hazır uşaq bezləri satılır. Bu bezlər analara «nəfəs almağa imkan versə də», maddi cəhətdən ailənin büdcəsinə ziyan verir. Bəziləri bezlərin uşaq sağlamlığı üçün zərərli, bəziləri isə heç bir zərərin olmadığı iddia edir. Xüsusən də yaşlı nəsil bezlərin əleyhinə çıxır. Amma bezlər elə hazırlanıb ki, onların körpənin dərisinə dəyən hissəsi quru qalır, dəri nəmişliyə məruz qalmır.


Bezlərin oğlan uşaqlarında sonsuzluğa səbəb olduğunu fikirləri də tez-tez səslənir. Belə fikirlər çox səslənsə də, dəlilərlə hələ sübut edilməyib. Bu sonsuzluq halları birdəfəlik bezlərdə deyil, məhz adi tənzif bezlərdə böyüyən kişilərə də aid edilir. Birdəfəlik bezlərə qarşı səslənən daha bir irad uşaqların güvəcə (rus dilində — qorşok) gec alışmasıdır.

Əslində, bu, bezlərlə əlaqədar deyil. Paltarının yaş olduğunu hiss etməyən uşaqda lazımi refleks sönür — o, sidiyə getmək istədiyi siqnalını verə bilmir. Amma bu o demək deyil ki, uşaq özünü idarə edə bilmir. Sadəcə, uşaq güvəcə normal vaxtından 2-3 ay gec öyrəşir. Əgər bu, valideynləri narazı salırsa, onda uşaqlara birdəfəlik bezləri yalnız axşamlar geyindirmək məsləhət görülür. Yəni gündüz vaxtı uşağı güvəcə alışdırmaq olar. Heç bir daxili orqan bezlərdən əziyyət çəkmir.

Amerika və Qərbi Avropada 30-35 ildir ki, birdəfəlik bezlərdən istifadə edilir və ciddi zərəri hələ ki, aşkar edilməyib. İllər keçdikcə bez istehlakçıları daha keyfiyyətli bezlər istehsal etməyə nail olurlar. Bezlər daha təbii materiallardan hazırlanır və tərkibinə uşaq dərisini incitməyən maddələr vurulur, çəki isə əvvəl çıxan bezlərlərlə müqayisədə çox yüngüldür. Bir bezin çəkisi təxminən 50 qramdır.


Bezlərin lazım olduğundan artıq istifadəsini və keyfiyyətsiz olduğunu nəzərə alsaq, uşağa mənfi təsiri qaçılmazdır. Mütəxəssislər bezlərin 3 saatdan bir dəyişdirilməli olduğunu söyləyir. Bezlər hər yaş qrupuna uyğun alınmalıdır, həm də uşağın hansı çəkidə olması da nəzərə alınmalıdır. Körpələr tualetə getməyi vərdiş etdikdən sonra bezlərdən ancaq gəzməyə çıxanda və gecələr qoyulmalıdır.

Gənc analar bezlərdən düzgün istifadə edə bilmir. Bu barədə heç bir məlumatınız yoxdursa, narahat olmayın!
Uşağın dərisininin hava keçirməsinə mane olmamalı, quru saxlayan və səpdirməyən bezlər alınmalıdır. Kağız ya da pambıq bezlərə üstünlük verilməlidir.
Uşağı bütün gün eyni bezdə saxlamaq olmaz.
Yalnız keyfiyyətli bezlərdən istifadə edilməlidir.
Gündə bir neçə saat uşağın yumşaq yeri havaya verilməlidir.
Bəzən yumşaq yerə krem vurmalıdır.
Uşaq hər gün çimizdirməli və ya yuyulmalıdır.

Dərisi bişərsə:
1. Uşaqlarda bakteriyaları öldürmək üçün hər şeydən əvvəl əllərinizi yuyun. Uşağın bezini dəyişdirərkən yerə dəsmal ya da alt dəyişdirmə örtüsü sərin.
2. Çirkli bezi uşağın əynindən dərhal çıxarın. Kənarlarını bağlayıb paketə qoyub atın.
3. Uşağın arxasını diqqətlə silin. Qız uşaqları genital bölgədən axraya, oğlan uşaqlarını isə cinsəl orqanlarını sonra arxasını silin. Oğlan uşaqlarının cinsiyyət orqanı yaxşı silinməlidir. Hər dəfə salfetin təmiz tərəfi ilə silməyə diqqət göstərilməldir.
4. Nəm salfetlə sildikdən sonra quru dəsmalla silin, ya da qurumağını gözləyin.
5. Körpənin ayaq biləklərini tutaraq yavaşca iki yana ayırın. Sonra təmiz bezi uşağın qarnını sıxmayan formada yerləşdirin və yapışqan bantları yapışdırın.
6. Dəyişdirdikdən sonra əllərinizi yuyun.
7. Birdəfəlik bezlərdən körpənin qarın problem olarsa, istifadəsi bir müddətlik dayandırılmalıdır.


Yalnız gigiyenik sertifikatı olan keyfiyyətli bezlər alın. Keyfiyyətsiz bezlər dəri zədələnməsinə səbəb olur. Həmçinin qənaət etmək məqsədilə uşağı eyni bezdə uzun zaman saxlasanız, yenə də dermatit əmələ gələ bilər. Amma bəzi uşaqlarda keyfiyyətli bezlərdən istifadə edildikdə belə dermatit müşahidə olunur. Uşağın dərisi bezin hazırlandığı materiala reaksiya verir. Bu zaman bezlərdən istifadə qadağandır. Amma belə uşaqların sayı çox azdır.

Uşaq bezlərinin üstnüdə əyləncəli və rəngli fiqurların da olması vacibdir. Çünki oyuncaqları sevməyən uşaqlar yoxdur. Təcrübəli analar, sevimli fiqurların və rənglərin uşaqların üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğundan xəbərdardır. Körpələrin əl və ayaq hərəkətləri inkişaf edəndə, bezlərini çıxarmaq üçün çalışdıqlarını görəcəksiniz. Körpələr bezi xoşlamadığı üçün deyil, çılpaq qalmağı çox sevdiyi üçün çıxarmağa çalışırlar. Bezin üstündəki oyuncaq şəkilləri isə körpələri bezi mənimsəməyini asanlaşdırır.

Go Back

 Posted in Uşaqlar

Uşağa oyunda qalib gəlməyi öyrət

Autist uşaqlarla korreksiya işlərini uşağın diaqnozundan və real imkanlarından asılı olaraq qurmaq lazımdır.Korreksiya işi bir neçə istiqamətdə və eyni vaxtlarda aparılmalıdır.Bunlardan birinə oyun fəaliyyəti daxildir.

Normada oyun davranışının aşağıdakı formaları mövcuddur:

1. Manipulyativ oyunlar (uşaq oyuncaqları onların funksiyalarına diqqət yetirmədən atır, yellədir, fırladır)
2.Nizama salma (oyuncaqları və yaxud əşyaları müəyyən sırada düzmək, bir-birinin üstünə, bir sırada və s.)

3.Funksiyalı oyunlar (oyuncaqların funksiyasına uyğun əşyalardan və oyunlardan istifadə. Məsələn: gəlinciyin saçını oyuncaq daraqla daramaq və s.)
4.Simvolik oyunlar (uşaq əşyalardan başqa əşyanı əvəz edərək və yaxud təsəvvür edərək istifadə edir. Məsələn: uşaq çubuqda atılıb-düşür- at çapır, fincan boşdursa, suyla doldurulmuş kimi onunla oynayır və s.)

Autist uşaqların oyunları bir qayda olaraq qeyri-funksionaldır. Bu səbəbdən də belə uşaqlarla işi onların marağı olan oyuncağın funksiyasını öyrətməklə başlamaq və inkişaf etdirmək lazımdır. Birinci məşğələ üçün əvvəlcə uşağa tanış və sevilən oyuncaq götürülməlidir.

Uşaqlarda süjetli oyunun formalaşması üçün əvvəlcə ona başqa bir uşağın yanında oynamağı və sonra yavaş-yavaş öz yaşıdları ilə kiçik bir qrup şəklində oyunda birləşməyi öyrətmək lazımdır.

Kollektiv oyun vaxtı uşaqlar böyükləri təqlid edirlər və buna görə uşağın hər bir ailə üzvü haqqında təsəvvürlərini zənginləşdirmək və daim formalaşdırmaq lazımdır.

Autist uşaqlarla işi ən elementar məsələlərdən başlamaq lazımdır.

●Uşaqlara böyüklərin oyuncaqlarla oyun hərəkətlərini müşahidə etməyi, onlara böyüyün dəstəyi ilə yenidən yaratmağı öyrətmək.
●.Uşaqlarda oyuncaqlara və hərəkətlərin icra edilməsinə böyük maraq tərbiyə etmək.
●Uşağa oyunda qalib gəlməyi, udmağı öyrətmək.
●Uşaqlarda udulan əşyaya və ya oyuncağa emosional münasibəti tərbiyə etmək.
●Uşaqlarda hərəkətli oyunlara marağı tərbiyə etmək.

●Uşaqlara tanış nağılların epizodlarının səhnələşdirilməsində iştirak etməyi öyrətmək.
●Uşaqlara bir-birinə mane olmadan oynamağı öyrətmək.

Autist uşaqlarla işi bir çox yoxlanılmış və təsdiq olunmuş proqramlardan istifadə etməklə qurmaq olar. Buna misal olaraq “More Than Words”, RDİ, həmçinin korreksiya və inkişaf etdirici təlim və tərbiyə proqramları, Mariya Montessorinin metodlarını göstərmək olar. Bu proqramlardan hər bir uşağın inkişaf səviyyəsini və xüsusiyyətini nəzərə alaraq istifadə etmək lazımdır. Sonda qeyd etmək istəyirəm ki, bütün bu korreksiya işlərini peşəkar mütəxəssis-psixoloq tərəfindən həyata keçirmək mümkündür.

Dushunce.az

 

 

Go Back

 Posted in Uşaqlar
20 nəticə göstərilir
« Newer |